Οδός 25ης Αυγούστου, Ηράκλειο

Ο δρόμος του βορειοδυτικού ανέμου

(εικόνα από τη google)

Kι είναι στα αλήθεια ένας δρόμος η Ρούγα Μαϊστρα, όπως την έλεγαν οι Ενετοί ανεμοδαρμένος. Από τον άνεμο τον μαϊστρο, τον βοριά, καθώς στα βόρεια της Κρήτης, έβαλε ο Θεός την θάλασσά της. Ο κεντρικός δρόμος προς το λιμάνι της πόλης.

122 ΧΡΌΝΙΑ ΜΝΗΜΗΣ-ΕΠΕΤΕΙΟΥ

Πριν λίγες ώρες Τούρκοι χάκερς, χάκαραν μια σελίδα του πανεπιστημίου Κρήτης, προφανώς για να γιορτάσουν την επέτειο της 25ης Αυγούστου του 1898. Έτσι που έγινε ο κόσμος μετά την παγκοσμιοποίηση, τι να περιμένεις;
Αυτήν την ημέρα λοιπόν, τότε, το 1898, πήγε ο Άγγλος συνταγματάρχης Reid, στον Τούρκο Βαλή της Κρήτης, τον επικεφαλής μεγάλο Βεζύρη Ετέμ Πασά, στο διοικητήριο, στο κτίριο που βρισκόταν στο πάρκο Θεοτοκοπούλου, που φυσικά τότε δεν υπήρχε ακομα, και του ζήτησε να του παραδώσει τα κλειδιά για το τούρκικο τελωνείο στο λιμάνι. Αλλά ο πασάς είπε ότι δεν έχει τέτοια διαταγή. Και ο Reid του είπε ότι θα το σπάσουν για να το ανοίξουν. "Να το σπάσετε" απάντησε ο Ετέμ πασάς, "αν έτσι θέλετε". Πήρε λοιπόν ο Άγγλος τον Στυλιανό Αλεξίου, τον πατερα του συγγραφέα Λευτέρη Αλεξίου, που ήταν ελεγκτής του φορολογικού γραφείου, και πήγαν κάτω στο λιμάνι, έξω από την πύλη του Μόλου, όπου σήμερα είναι η πλατεία των 18 Άγγλων και προσπαθησαν να διαρρήξουν την κλειδαριά. Τελικά αποκαλύφθηκε ότι ο Ετέμ πασάς ήταν συνεννοημενος με τους Τούρκους να ξεσηκώσουν τον όχλο και να γίνει φασαρία. 10.000 Τούρκοι μαζεύτηκαν στις 3 καμάρες, σημερινή πλατεία Ελευθερίας για να διαμαρτυρηθούν εκείνη τη μέρα, επειδή οι Άγγλοι θέλανε να τους πάρουν την είσπραξη των φόρων, της δεκάτης από τα πλοία που φτάνανε στο λιμάνι του Ηρακλείου. Ήταν υπό κατάρρευση η Οθωμανική αυτοκρατορία και οι μεγάλες δυνάμεις, Άγγλοι εδώ πέρα της έπαιρναν τον έλεγχο.
Κατέβηκαν οι διαδηλωτές κάτω την Ρούγα Μαϊστρα, την σημερινη 25ης Αυγούστου και φτάσανε μπροστά στην πύλη του Μόλου. Είχε τείχος εκεί κάτω, που τώρα πια δεν υπάρχει. Και μια πύλη έκλεινε την πρόσβαση από και προς το λιμάνι. Οι Τούρκοι φρουροί που φυλαγανε την πύλη είχαν φύγει. Και όλα τα τουρκικα μαγαζιά ήτανε κλειστά. Σαν να ξέρανε τι θα επακολουθούσε. Μόνο Άγγλοι πήγαν για να φυλαξουν την πύλη. Καθώς οι Άγγλοι με τον Αλεξίου, προσπαθούσαν να ανοίξουν το τελωνείο, ακούστηκαν πυροβολισμοι και φωνές. Φασαρία μεγάλη. Οι Τούρκοι θέλαν να περάσουν την πύλη και να ξεχυθούν να τους σταματήσουν. Οι Άγγλοι τους κράτησαν και έχασαν έτσι και 18 Σκωτσεζους στρατιώτες, και κατάφεραν να κλείσουν την πύλη. Και τότε οι 10.000 Τούρκοι ξεχύθηκαν στον μεγάλο δρόμο, ανεβήκαν προς τα πάνω και λεηλάτησαν και την Ρούγα Μαϊστρα και τις χριστιανικές γειτονιές της πόλης, γκρεμίζοντας, καίγοντας και σκοτώνοντας έως και 1000 χριστιανούς φτάνουν να λένε οι πηγές.
Τα ακρωτηριασμένα και καμένα πτώματα έμειναν 3 μέρες εκεί, μέχρι που ο Ετέμ πασάς διέταξε να τους θάψουν. Ο χώρος υπήρχε στην μόνη χριστιανική εκκλησιά του Ηρακλείου, το σιναϊτικό μοναστήρι του Αγίου Ματθαίου. Τα πτώματα είχαν αρχίσει να μυρίζουν από την καλοκαιρινή ζέστη και υπήρχε φόβος να ξεσπάσει επιδημία. Στην αρχή ήταν Τούρκοι που ανέλαβαν με κάρα να τους μεταφέρουν. Μετά εθελοντικά παρουσιάστηκαν μια παλιά πόρνη, ονόματι Φούνταινα και ένας νεαρός αγρότης ονόματι Βαλελαδάκης, να μαζέψουν κι αυτοί με ένα χειράμαξο τα πτώματα και να τα θάψουν σε ένα μεγάλο τάφο που ανοίχτηκε στην αυλή του μοναστηριού.
βλέπε και στο μυθιστόρημα μου "Οδός Θεοτοκοπούλου", https://www.openbook.gr/odos-theotokopoyloy/.

Επειδή ο χωρος δεν έφτασε, εθαψαν αλλους και στον χώρο του τοτε χριστιανικού νοσοκομείου και σήμερα 8ου δημοτικού σχολείου Ηρακλείου.

Στο τέλος ο Βαλελαδάκης έπαθε σηψαιμία από τα πτώματα που κουβάλησε, μολύνθηκε και πέθανε και τάφηκε δίπλα σε αυτούς που είχε κουβαλήσει. Ο Στυλιανός Αλεξίου τους είχε συναντήσει αυτούς τους δύο και του είπαν ότι περιμάζεψαν και το πτώμα του Λυσίμαχου Καλοκαιρινού, του αδερφού του Μίνωα, που πρώτος ανέσκαψε την Κνωσό και τον έβαλαν κι αυτόν να θαφτεί μέσα στην εκκλησία του Αγίου Ματθαίου αυτός κι όχι στην αυλή με τους άλλους, καθώς ήταν ο πρόξενος της Αγγλίας, αλλά μετά οι δικοί του τον μετέφεραν στον οικογενειακό τους τάφο στο νεκροταφείο του Αγίου Κωνσταντίνου. Όλα αυτά τα διασώζει ο Λευτέρης Αλεξίου στο έργο του με τίτλο "πενήντα χρόνια μετά".
Ο Μίνωας Καλοκαιρινός βρισκόταν εκεινη την στιγμή στο δρόμο προς το Σκαλάνι και συγκεκριμένα στην Αγία Ειρήνη, μέσα στην σπηλιά του Λαβύρινθου, να εξηγεί στον ξένο επισκέπτη του, ότι σε εκείνο το σημείο, που μπορούσαν ακόμα τότε να ανέβουν, ήταν ο μινωικός λαβύρινθος. Που η δική του εμπειρία και μελέτη είχε προσδιορίσει και την ύπαρξη του λαβυρίνθου και την τοποθεσία του. Φανταστείτε ότι ακόμα στα σχολικά βιβλία λένε σήμερα ότι ο λαβύρινθος ήτανε μύθος και δεν υπήρχε στ.αλήθεια. Καιρός να μαθευτεί κι αυτή η αλήθεια. Ο διπλός πέλεκυς ήταν ακόμα εκεί χαραγμένος στα τοιχώματα της σπηλιάς. Φυσικά δεν προχώρησαν μέσα καθώς η στοά είχε καταρρεύσει από τον σεισμό του 1856. Επισκέφθηκαν και την Κνωσό, και ο Καλοκαιρινός έβγαλε φωτογραφίες με την καινούρια του φωτογραφική μηχανή. Μπόρεσε έτσι να φωτογραφήσει την ανασκαφή του. Κι έτσι δεν ήταν στο σπίτι του και σημερινό ιστορικό μουσείο κρήτης, όταν το έκαψαν οι Τούρκοι και χάθηκαν έτσι και τα ευρήματα του από την ανασκαφή της Κνωσού. Τα περισσότερα. Βλέπε στο άλλο μυθιστόρημα μου με τίτλο "Το Ξέσπασμα" https://www.openbook.gr/to-xespasma/.

Και ευτυχώς η γυναίκα του Σκεύω με τα τρία από τα τέσσερα παιδιά τους έλειπαν στην Αθήνα. Μόνο ο μεγάλος γιός του Ανδρέας ήταν στο Ηράκλειο και τον έσφαξαν κι αυτόν.
17 Τούρκοι βαζιβουζούκοι, δηλ και καλά ότι ήταν τρελοί, κρεμάστηκαν, από τους 10.000 που έσφαξαν τους κρητικούς. Αλλά έγινε η αφορμή να ξεκινήσει η απελευθέρωση της Κρήτης.
Και κάπως έτσι και ο δρόμος αυτός και κάθε γωνιά της πόλης είναι μια δυναμική ενεργειακή πύλη από αυτό το προτελευταίο αίμα που χύθηκε, στην προτελευταία κατοχή. Γιατί χύθηκε και άλλο, από τους Γερμανούς, τον εμφύλιο, την Χούντα. Αλλοίμονο, γήινοι και να μην αλληλοσκωτόνονται γίνεται; Εκτός από τις δικές μου πηγές, βρήκα μόλις σήμερα και μια άλλη πηγή έναν παλιό , του 20 αιώνα, ιταλό συγγραφέα ονόματι Ίταλο Καλβίνο να λέει για το Ηράκλειο , πως η πόλη «είναι φτιαγμένη από σχέσεις ανάμεσα στα μέτρα του χώρου της και τα γεγονότα του παρελθόντος της". Δηλαδή οι τόποι τα μέρη της πόλης έχουν σχέση με τα ιστορικά γεγονότα της. Επιτέλους να το έχει πει αυτό και κάποιος πριν από μένα. Το αίμα και τα μαρτύρια σημαδεύουν ενεργειακά έναν τόπο. Ως νεώτεροι κρητικοί ωφείλουμε να είμαστε περήφανοι για αυτές τις θυσίες. Αλλά και να τις θυμόμαστε, για να μην ξανασυμβούν ποτέ τέτοια γεγονότα.

Πηγές:

-----------

1. Τούρκοι χάκαραν κρητική ιστοσελίδα για τα Οθωμανικά μνημεία, είδηση της 25-8-2020

https://www.zarpanews.gr/toyrkoi-chakaran-kritiki-istoselida-gia-ta-othomanika-mnimeia-emfanizei-to-oruc-reis-photo/

2. Αφιέρωμα της ιστοσελίδας Candiadoc στην σημερινή επετειακή ημέρα (25-8-2020)

https://www.candiadoc.gr/2020/08/25/t-avgoustou-pente-k-ikosi-itone-mera-triti/?fbclid=IwAR3uaO8kb6gAZh0x4nIospeuAA-gwQaqOlzIjV1jW6LHwzN3br1VxuwEJXk#.X0UVusgzZPZ

3. Εργασία του Γ γενικού λυκείου για την οδό 25ης Αυγούστου και την ιστορία της

https://blogs.sch.gr/3lykirak/files/2011/09/Ergasia_25hs_Aygoystoy.pdf

4. Ρέας Γαλανάκη, "Ο αιώνας των λαβυρίνθων",

Εκδόσεις :Καστανιώτη, Αθήνα 2002, απόσπασμα.

http://www.greek-language.gr/digitalResources/literature/education/greek_history/item.html?iid=1736

5. Άρθρο του προϊσταμένου της Βικελαίας βιβλιοθήκης Κ. Σάββα Δημητρίου στην εφημερίδα "Πατρίς" για τα γεγονότα της 25-8-1898