Το νεοκλασικό της οδού Θεοτοκοπούλου

 

Aτελιέ Ντάντε- To νεοκλασικό κτίριο της οδού Θεοτοκοπούλου

Η ιστορία

 

Είμαι εδώ 7 αιώνες.

Το όνομά μου είναι Ντάντε, όπως του παλιού και διάσημου Ντάντε Αλιγκιέρι. Και ζω εδώ από τον Μεσαίωνα. Και ζω συνέχεια.

Είμαι ένα ατελιέ, υψηλής ραπτικής και ένα όμορφο και μοναδικό από πάνω σπίτι. Ζω χτισμένος στην οδό Θεοτοκοπούλου, τον πιο παλιό μαζί με την ρούγα μαΐστρα, δρόμο στο Χάνδακα. Εδώ που βρίσκομαι εγώ όταν το Ηράκλειο ήταν βυζαντινό, περνούσε το βυζαντινό τείχος. Το ανατολικό ακρόπνοο της βυζαντινής πόλης. Ύστερα ήρθαν κι έκαναν κατάληψη οι Άραβες, κι από δω από αυτό το κομμάτι των τειχών στη θάλασσα, λαγούμια έσκαψε ο στρατός του Νικηφόρου Φωκά και έπεσε κομμάτι των τειχών και μπήκε ο αυτοκράτορας απελευθερωτής.

Κι ένα κομμάτι από εκείνες τις πέτρες, λέει ο τωρινός μου ιδιοκτήτης και ένοικος, πήρανε για να με χτίσουν. Και σφήνωσαν τις πέτρες μου, τη μια με την άλλη και με χτίσανε, γύρω στο 1260, πενήντα σχεδόν χρόνια αφότου ο Χάνδακας είχε παραδοθεί από τον βυζαντινό Βονιφάτιο τον Μονφερατικό στους Ενετούς, μαζί  με όλη την Κρήτη το 1211. Απέναντι μου ήταν το βόρειο άκρο και αίθριο του δουκικού ανακτόρου, που το έχτισαν αντίγραφο του ανακτόρου των δόγηδων στη Βενετία. Που ανέβαινε ως επάνω, ως την πλατεία που ανοιγόταν. Εκεί που το 1628 χτίστηκε η κρήνη του Μοροζίνι, το συντριβάνι με τα λιοντάρια. Κι απέναντι από το μπαλκόνι του δωματίου του δούκα ήταν ο Άγιος Μάρκος, η ενετική εκκλησία που έχτισαν. Εγώ ξεκινούσα πιο πέρα, και ήμουν κομμάτι του ανακτόρου του αρχιναυάρχου. Εγώ εδώ κάτω ήμουν  προς το τελείωμα του ανακτόρου. Μας χώριζε ένας δρόμος από το ανάκτορο του δούκα, η οδός Θεοτοκοπούλου που τελείωνε στο ναό Πέτρου και Παύλου των Φραγκισκανών μοναχών. Και δίπλα μου, από την άλλη μεριά, ήταν το ανάκτορο του γενικού προβλεπτή.

Και από κάτω μου περνούσε μια στοά. Εκείνη που ξεκινούσε από τον Άγιο Μάρκο και κατέληγε στο λιμάνι. Εκεί που υπήρχε στην αρχή το καστέλλο που το λέγανε communis, και αργότερα στη θέση του έγινε ο Κούλες.

Όπως θα σας πω και παρακάτω, οι ίδιοι μου οι τοίχοι, όπως χτίστηκαν και ξαναχτίστηκαν συνδυάζουν την αρχιτεκτονική του Μεσαίωνα του 13ου αιώνα με τμήματα από τις πέτρες από τα τείχη τα βυζαντινά ίσως και σίγουρα με τις πέτρες από το παλάτι και την πόλη της Κνωσού, όπως χτίστηκαν και το κάστρο και το δουκικό ανάκτορο και η Λότζια, που βρισκόταν απέναντι από την σημερινή δίπλα στο ανάκτορο του γενικού προβλεπτή και τα νέα τείχη που επέκτειναν τα όρια της πόλης και έχτισαν από την αρχή σε ορισμένα σημεία οι Ενετοί, γιατί όπως είπα το παλιό όριο ήταν εκεί που είμαι εγώ σήμερα. Και μετά ανακατασκευάστηκα μερικώς σύμφωνα με την αρχιτεκτονική του 16ου και έτσι υπάρχουν εξωτερικά και εσωτερικά χαρακτηριστικά που αποδεικνύουν ότι ζούσα και την εποχή της τουρκοκρατίας γιατί υπάρχουν διακοσμητικά που είναι της τουρκικής αρχιτεκτονικής και βεβαιώνουν τη συνέχεια μου και την ύπαρξή μου για όλους αυτούς τους αιώνες σε αυτό τον ίδιο χώρο και το γεγονός ότι ήμουν ένα κομμάτι του ανάκτορο του αρχιναυάρχου μέχρι που το γκρέμισαν τον 18^ο αιώνα.  Κι ύστερα πια αποκόπηκα από τη συνέχεια μου. Ξαναχτίστηκα με άλλη μορφή.

Είμαι σεμνό στην εξωτερική μου όψη, για να συμπληρώσω την ομορφιά των ξενοδοχείων και του κτιρίου του Ευαγγελισμού απέναντι, που αν και ταλαιπωρημένο από τα χρόνια, δείχνει πως ήταν ένα μεγάλο σχολείο καλογριών στις αρχές του 20ου αιώνα και ένα μεγάλο νοσοκομείο της πόλης αργότερα. Όμως τώρα ως κτίριο κατάληψης, αρχίζει πια να δείχνει έντονα τα σημάδια της φθοράς του. Δεν προκαλώ. Το ανοιχτό κόκκινο χρώμα των εξωτερικών μου τοίχων ίσα ίσα να ταιριάζει με τις τουρκικές αψίδες που προστέθηκαν, για να φαίνεται μαζί με την εξώθυρα, πως κι εγώ ανήκω σε πολύ παλιές εποχές. Τόσο όσο να ξεχωρίζω στον σύγχρονο δρόμο της οδού Θεοτοκοπούλου, δίπλα στα νέα κτίσματα, τα δυόροφα σπίτια και πιο κάτω τις πολυκατοικίες που ψηλές, μου έκοψαν λίγο την άπλετη θέα που είχα προς τη θάλασσα. Και λένε οι διαβάτες και οι περιπατητές, να κι αυτό το οίκημα παλιό είναι και να με κοιτάζουν οι τουρίστες.

 

Στην στοά μου μέσα, θα έτρεχε ο Ενετός Δούκας να κρυφτεί και να φτάσει στο λιμάνι, για να ξεφύγει, αν εχθροί καταλάμβαναν τον Χάνδακα. Κι ήταν έξυπνη αυτή η στοά, ξεκινούσε από τον Άγιο Μάρκο και δεν περνούσε κάτω από το ανάκτορο του Δούκα, όπου εκεί θα τον έψαχναν οι εχθροί, αν καταλάμβαναν την πόλη, αλλά περνούσε κάτω από μένα, το ανάκτορο του καπιτάνο, του αρχιστρατήγου, που δεν θα πήγαινε το μυαλό των εχθρών για να ψάξει. Κι έτσι ο άρχοντας του τόπου, θα κατάφερνε να διαφύγει ζωντανός. Τελικά δεν χρειάστηκε, καθώς ο τελευταίος Ενετός δούκας, παρέδωσε την πόλη στους Τούρκους και έφυγε ειρηνικά για να επιστρέψει στην γενέτειρά του.

Στο κάτω τμήμα μου, όπου σήμερα βρίσκεται το ατελιέ με τα νυφικά και τα επίσημα ρούχα, βλέπει ακόμα το μάτι των επισκεπτών, ένα κομμάτι μου από τα χρόνια εκείνα, τα παλιά, που με πρωτοχτίσανε. Με εκείνες τις πέτρες τις παλιές, τις ανομοιόμορφες, που τοποθετούνταν και σφηνώνονταν όπως είπα, χωρίς συνδετικό υλικό. Βέβαια, αυτή η αρχιτεκτονική εγκαταλείφθηκε, και αργότερα, κατά την Αναγέννηση, οι πέτρες κολλούνταν μεταξύ τους με συνδετικό υλικό. Κι έτσι και εγώ ανακατασκευαζόμουν ανά διαστήματα και τώρα οι τοίχοι μου είναι με εκείνες τις παλιές πέτρες κολλημένες μεταξύ τους.

 

Οι πιο παλιές πέτρες, πιο μικρές και πιο ανομοιόμορφα κομμένες

Και εδώ σε μια κολώνα του ισογείου χώρου, οι πιο καινούριες πέτρες. Το βλέπουμε αυτό χαρακτηριστικά και στα τείχη του Ηρακλείου. Τα πιο κάτω τμήματα που ήταν της πρώτης περιόδου της Ενετοκρατίας, οι πέτρες είναι όπως φαίνονται στον τοίχο πιο πάνω, και στις πιο κάτω φωτογραφίες. Ενώ τα πιο πάνω τμήματα και τα μπαλώματα που υπάρχουν, είναι η πιο καινούρια αρχιτεκτονική, οι τουρκικές προσθήκες και οι πέτρες είναι πιο μεγάλες και πιο ομοιόμορφες. Μπορεί κανείς εύκολα να τα παρατηρήσει αν περιηγηθεί μετά την χανιόπορτα, στον προμαχώνα που ακολουθεί στην οδό Μάχης Κρήτης.

Το κομμάτι της στοάς που διασώθηκε και κτίστηκε αναγκαστικά.

 

Βλέπετε, εδώ στον Χάνδακα γινόταν πολλοί και μεγάλοι σεισμοί και πάθαινα ζημιές κατά διαστήματα, και έτσι με διόρθωναν, ξανάχτιζαν τμήματά μου και μπορούσε να δει κανείς και τμήματα της νεότερης αρχιτεκτονικής σε μένα. Όπως για παράδειγμα οι κολώνες του ισογείου ατελιέ μου, που είναι χτισμένες, με πέτρες πιο μεγάλες και ομοιόμορφες, όπως έκοβαν, τοποθετούσαν, κολλούσαν και έχτιζαν κατά την Αναγέννηση. 

 Κάτι γκρεμισμένες πέτρες κι απέναντί μου, το παλιό κι από χρόνια εγκαταλελειμένο δουκικό ανάκτορο, αυτό απέμεινε. Που ότι είχε απομείνει κι είχε εγκαταληφθεί ήδη από το 1810, έπεσε κι αυτό με τον σεισμό τον μεγάλο του 1856. Όμως κάτι απέμεινε από το ενετικό συγκρότημα των ανακτόρων.  Μια στοά και τοίχοι σε μένα από το ανάκτορο του αρχιναυάρχου και τόξα, τμήματα και αψίδες της εισόδου από το ανάκτορο του δούκα και μια σοφίτα χτισμένη επάνω από το κατάστημα energy sport με αθλητικά είδη, λίγο πιο κάτω από τον Άγιο Μάρκο (που είναι και το μόνο ορατό στο κοινό πια) και μερικά υπολείμματα του δυτικού τμήματος του ανακτόρου στην οδό Καντανολέοντος, σε μια ιδιωτική εσωτερική αυλή. Και ένα τμήμα από το αίθριο, που όμως αυτά δεν είναι πια ορατά στο κοινό.  Υπήρχε και ένα ακόμα τμήμα του δουκικού ανακτόρου πάνω από τα καταστήματα, αλλά αυτό γκρεμίστηκε το 2017. Από την παλιά ενετική εποχή, μονάχα αυτά απέμειναν όρθια. Οι άνθρωποι σκοτώνονταν για να ζήσουν σε πολυτελή παλάτια, που γκρεμίστηκαν κι έγιναν ένας σωρός από ερείπια. 

Και κάπως έτσι έγινα σπίτι και εργαστήρι δουλειάς και προκοπής από τμήμα των ενετικών κτισμάτων. Και πήραν οι άνθρωποι φιλότιμα τις πέτρες μου και τις έβαλαν μία μία, χτίζοντας ξανά τους τοίχους. Πρώτα τις πιο παλιές κι ύστερα τις πιο λείες, τις πιο καινούριες. Και πάνω από το εργαστήρι έχτισαν σπίτι. Αυτές τις πέτρες, που χιλιάδες χρόνια πριν τον Χριστό, οι αναψοκοκκινισμένοι από τον ήλιο Μινωΐτες έκοψαν από τον λαβύρινθο, στην Αγία Ειρήνη, στα Σπήλια. Και έχτισαν την πόλη και το ανάκτορο της Κνωσού. Κι όταν αυτό γκρεμίστηκε και τ. αφήσαν πια στην τύχη του γκρεμισμένο, πήραν τις πέτρες του και έχτισαν τα τείχη και το κάστρο και μένα και το ανάκτορο κι ότι άλλο ήθελαν. Οι πέτρες μου είναι ίσως τα βασιλικά δωμάτια του Μίνωα και της Πασιφάης. Όμως εκεί, στα χρόνια της άλλης σκλαβιάς, της τουρκοκρατίας, έσβησε τούτη η θύμηση. Κι έτσι αφού με ξαναχτίσαν, κάποια στιγμή μέσα στα χρόνια, έριξαν σοβά και κάλυψαν τις πέτρες μου. Και οι τοίχοι μου πια ήταν εξωτερικά σαν όλους τους άλλους. Αυτούς που από τούβλα και τσιμέντο είχαν χτίσει στα καινούρια τα χρόνια.

Και στα παράθυρα από πάνω έβαλαν τελείωμα αψιδωτό, όπως έκαναν οι Ενετοί, τόξο δηλαδή να φαίνεται. Μα την κορυφή του τόξου την έκοψαν. Για να είναι ίσια. Και έχασε την αρχική θολωτή μορφή της.

Σ.αυτή την φωτογραφία φαίνονται χαρακτηριστικά οι κομμένες αψίδες για να έρθουν σε ίσια γραμμή.

 

Καθώς ανεβαίνουμε πιο ψηλά στους ορόφους του σπιτιού, βλέπουμε μόνο τις πιο καινούριες πέτρες. Τους είχαν τελειώσει οι μικρές και ανομοιόμορφες και έβαλαν καινούριες. Ακολούθησαν δηλαδή την αρχιτεκτονική που έβλεπαν να υπάρχει στα τείχη.

Πόσο χαρακτηριστικά παρατηρούμε σε αυτήν τη φωτογραφία, επάνω από το παράθυρο, την αψίδα, που ενώ ήταν ημικυκλική, κόπηκε για να γίνει ίσια.

Ένα όμορφο παραβάν , τα σχέδια του μου θυμίζουν τουρκική τεχνοτροπία.

Δίπλα από το παραβάν είναι ένα μεγεθυμένο αντίγραφο από την πρώτη γκραβούρα, την πρώτη χαρτογραφική σχεδίαση του Χάνδακα.

Θέα από τον τελευταίο όροφο

 

Και ανεβαίνουμε επάνω στο δώμα της οικίας

Είναι και μια πόρτα στο όροφο του δώματος, αυτή που φαίνεται στο βάθος στην πιο πάνω φωτογραφία, δίπλα και πίσω από το άσπρο ψυγείο, που από πίσω της βρισκόταν δυο δεξαμενές που γέμιζαν με νερό της βροχής, το οποίο κατέβαινε σε όλο το σπίτι και έτσι σε κάθε όροφο υπήρχε νερό.

 

Εξωτερικά βλέπει κανείς τις άσπρες διακοσμήσεις μου στους τοίχους και γύρω από τα παράθυρα που έγιναν από τους Τούρκους κατακτητές. Γιατί εγκαταστάθηκαν Τούρκοι πασάδες εδώ πέρα. Όταν ο κατακτητής του Χάνδακα ο Κιοπρουλής, κατέλαβε την πόλη, έμεινε αρχικά στο δουκικό ανάκτορο και ύστερα μετακόμισε στο διπλανό του καπιτάνο (του αρχιναυάρχου) πριν φύγει οριστικά από τον Χάνδακα και πάει στην Κωνσταντινούπολη, όπου και πέθανε εξαιτίας του αλκοολισμού. Ήταν και αυτό μεγάλο το ανάκτορο, όχι όμως τόσο ψηλό όσο το δουκικό, και αναφέρεται χαρακτηριστικά πως είχε θέα στη θάλασσα. Είναι πολύ πιθανό αυτά τα δωμάτια με θέα στη θάλασσα, που βρισκόταν στην δική μου θέση και λίγο πιο κάτω, να διάλεξε ο Κιοπρουλής να μείνει. Κι όταν γκρέμισαν το ανάκτορο αυτό του αρχιναυάρχου, το 18^ο αιώνα, ξανάχτισαν ένα μικρότερο κτίριο, στο κέντρο που είναι τώρα το πάρκο Θεοτοκοπούλου. Εγώ πια δεν ήμουν κομμάτι του ανακτόρου.  Και όλο το νέο αυτό οίκημα λεγόταν Πασά Καπουσί, η πόρτα του Πασά και γκρεμίστηκε από μόνο του αυτή τη φορά με τον σεισμό του 1856 και το ξαναέχτισαν, τριώροφο με  ανοιχτή καμάρα από κάτω. Και στεγάστηκε εκεί το τουρκικό διοικητήριο. Αλλά μόνο σαν κυβερνητικό κτίριο χρησιμοποιήθηκε πια. Γιατί ο τούρκος διοικητής είχε χρησιμοποιήσει ήδη άλλο,παλιό ενετικό κτίριο του 1510, όπου προσέθεσε έναν όροφο από πάνω και από το 1730 έμενε εκεί αυτός και οι διάδοχοί του (αυτό το οίκημα που σήμερα είναι το ξενοδοχείο Veneziano boutique hotel) και αυτό χρησιμοποιούσαν σαν κατοικία. Αυτό λοιπόν το πασά καπουσί, το διοικητήριο, έγινε η πρώτη Νομαρχία του Ηρακλείου, όταν πια η Κρήτη ήταν ξανά ελληνική, μετά την τουρκική κατάκτηση. Και εκεί στεγάστηκε μέχρι τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο και η Βικελαία δημοτική βιβλιοθήκη. Μα ήταν υγρά τα δωμάτια και η υγρασία πείραζε τα βιβλία. Σ. αυτό το συγκρότημα που στεγαζόταν η Νομαρχία, ήταν και οι λεγόμενες κάτω φυλακές, που φυλάκιζαν τους πατριώτες οι Γερμανοί επί κατοχής.

Εγώ ήμουν πια ένα νεοκλασικό σπίτι. Και στον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο έγινα το καταφύγιο στη γειτονιά, εκείνων που ήθελαν να κρυφτούν από τους κατακτητές. Τέλος η στοά μου, που έβγαζε στο λιμάνι, γκρεμίστηκε κάποτε και μονάχα ποντίκια ερχόταν από το λιμάνι, μέσα στο σπίτι. Κι έτσι χτίστηκε, μπαζώθηκε για την αποφυγή τους. Κι ότι απέμεινε φαίνεται στη φωτογραφία που βλέπουμε πιο πάνω.

 

Αυτό ήταν η πόρτα του Πασά, το Πασά Καπουσί και μετέπειτα Νομαρχία και βιβλιοθήκη. Και γκρεμίστηκε με απόφαση του κράτους στις αρχές της δεκαετίας του 1950, για να γίνει το πάρκο Θεοτοκοπούλου στη θέση του.

Κι εγώ είμαι τώρα πια σπίτι και εργαστήριο. Κάτω από το σημερινό πάρκο Θεοτοκοπούλου, στον δρόμο που πήρε το όνομά του. Και διέμεινε σε μένα και η οικογένεια Καλοκαιρινού για κάποιο διάστημα. Πολλά και μεγάλα πάρτι έγιναν σε μένα τις δεκαετίες 1950-1960.

Η ενέργεια της παλιάς εποχής μαζί με τους πέτρινους τοίχους και τον εξωτερικό διάκοσμο έμειναν για να φανερώνονται μέσα από σκιές και ήχους που φαίνονται και ακούγονται καμιά φορά εντός μου. Σημεία της πιο παλιάς ζωή που είχα τόσους αιώνες. Σιδεριά στο εργαστήριο και μια πόρτα παλιά εντός μου, απέμειναν και μια καρέκλα στο γραφείο που προοριζόταν για τον τσάρο Νικόλαο τον Β, αυτόν τον τελευταίο τσάρο της Ρωσίας. Και βούλιαξε το πλοίο που τρία τέτοια καθίσματα μετέφερε και το ένα κατέληξε εδώ.

Αυτή είναι η καρέκλα που προοριζόταν για τον τσάρο.

Λεπτομέρειες από το παλιό και αυτό θήρωμα του πρώτου ορόφου. Ενετικής και ίσως και τουρκικής προέλευσης και προσθήκης, σαν τα ανάλογα που υπάρχουν στο μέγαρο Ιτάρ εξωτερικά και απέναντι του, στο εστιατόριο Veneto, στην οδό Επιμενίδου.

Το 2006 κατέληξα στα χέρια του τελευταίου ιδιοκτήτη μου, και δυο χρόνια έβγαζαν τους σοβάδες από τους τοίχους μου, για να φανεί η πέτρα μου. Κι όσοι με βλέπουν να θυμούνται τι ήταν κάποτε αυτές οι πέτρες. Κι αφού καθαρίστηκα, στερεώθηκα με πολυουρεθανικό αφρώδες ειδικό υλικό για την σταθεροποίησή μου.

 

Όμορφες σύγχρονες προσθήκες κατεβαίνοντας στο ισόγειο, και στο ισόγειο.

 

ΥΣΤΕΡΟΓΡΑΦΟ:

 

Ευχαριστώ πολύ τον τωρινό ιδιοκτήτη του οικήματος και την σύζυγό του, για την ξενάγηση και την φωτογράφηση των χώρων του καταστήματος και της οικίας τους.

 

Ευχαριστώ επίσης και την Κα Βασιλική Συθιακάκη, προϊσταμένη της αρχαιολογικής υπηρεσίας Ηρακλείου, για την καθοδήγηση και την πολύτιμη βοήθειά της, σχετικά με το ανάκτορο του αρχιστράτηγου και την τύχη του μέσα στους αιώνες.  

 

Από την μακέτα του Χάνδακα στο Ιστορικό Μουσείο Κρήτης

Και παρακάτω λεπτομέρειες για το που ήταν το παλάτι του Δούκα και του αρχιστρατήγου

Η κηλίδα με το μωβ χρώμα είναι η είσοδος του ανακτόρου στο σημερινό κατάστημα αθλητικών ειδών “Energy” μέσα. Και με πράσινο χρώμα σημειώνεται το νεοκλασσικό-Ατελιέ Ντάντε, ευρισκόμενο εντός του συγκροτήματος του ανακτόρου του Καπιτάνο.

 

 

O χάρτης του στρατηγού Werdmuller, που απεικονίζει το Ηράκλειο, κατά την ύστερη Ενετοκρατία, το 1668, και ένα χρόνο πριν την κατάκτηση του από τους Τούρκους.

Και εδώ, αν μεγενθύνετε την εικόνα, έχω σημειώσει και με μπλε χρώμα το σημείο που βρισκόταν το νεοκλασσικό Ατελιέ Ντάντε, καθώς και τα ανάκτορα. Σε αυτήν την χαρτογράφηση βασίστηκε και η μακέτα του Χάνδακα, που δείχνω παραπάνω.

Με βάση λοιπόν τον  χάρτη και την μακέτα, σχεδίασα τα όρια του ανακτορικού συγκροτήματος, που περιελάμβανε μέσα του διάφορα κτίρια, και ήταν το δουκικό ανάκτορο, μετά εκείνο του καπιτάνο και μετά εκείνο του γενικού προβλεπτή και μετά η 1^η Λότζια. Βέβαια τα όρια των υπολοίπων εκτός του δουκικού είναι κατά προσέγγιση, διότι μόνο για το δουκικό υπάρχουν σαφή όρια για τις τέσσερις πλευρές του καταγεγραμμένες.  Σ. αυτά περίπου τα σημεία του σημερινού χάρτη από το google maps, το βρίσκουμε την εποχή του 17^ου αι (1668) .

Συγγραφή άρθρου:  Βαλμά Σπ. Βενετία, 2020, Ηράκλειο Κρήτης

 

Πηγές:

 

Το πράσινο στο Ηράκλειο

από τα τέλη του 19ου αιώνα μέχρι σήμερα

Άρθρο της Λιάνας Σταρίδα

http://mesogios.gr/%CF%84%CE%BF-%CF%80%CF%81%CE%AC%CF%83%CE%B9%CE%BD%CE%BF-%CF%83%CF%84%CE%BF-%CE%B7%CF%81%CE%AC%CE%BA%CE%BB%CE%B5%CE%B9%CE%BF/

 

Η ιστορία της Βικελαίας βιβλιοθήκης

http://www.vikelaia.gr/index.php/vikelaia-library/history

 

Η πόρτα του Πασά ( Πασά Καπουσί)

https://www.kritipoliskaihoria.gr/2019/08/blog-post_798.html

 

Αναφορά στο ανάκτορο του αρχιστρατήγου

https://www.voltarakia.gr/daily-photos/item/2444-edo-ypirxe-kapote-ena-palati

 

Σημειώσεις μέσω mail της Κα Συθιακάκη, σχετικά με τα ανάκτορα στο κέντρο του Ηρακλείου

 

Ιστορικό μυθιστόρημα (e-book) Οδός Θεοτοκοπούλου

https://www.openbook.gr/odos-theotokopoyloy/

 

Veneziano Boutique hotel ( ένα ιστορικό κτίριο)

https://veneziano.gr/veneziano-hotel-profile/

 

Eβλιά Τσελεμπή

Οδοιπορικό στην Ελλάδα (1668-1671)

Πελλοπόνησος -νησιά Ιονίου- Κρήτη- νησιά Αιγαίου

Εκδόσεις: ΕΚΑΤΗ