Οι στρατώνες στο Ηράκλειο, σημερινά δικαστήρια
Χτίστηκαν επί Ενετοκρατίας για να στεγαστούν εκεί πέρα οι ενετοί στρατιώτες, καθώς δεν υπήρχε ειδικό κατάλυμα. Προφανώς και αυτό το χτίσμα δημιουργήθηκε με πέτρες από το πεσμένο και κατεστραμμένο παλάτι και της πόλης της Κνωσού και από τον 14ο αιώνα, είχε θύρωμα από το μοναστήρι του Αγίου Φραγκίσκου. Η πόρτα δηλαδή του μοναστηριού δόθηκε σαν δώρο για να γίνει η πόρτα των στρατώνων, καθώς ο πάπας Αλέξανδρος ο πέμπτος ήταν κρητικός. Όταν ορφάνεψε από γονείς λίγο μετά το 1340, τον πήραν κοντά τους και τον μεγάλωσαν οι φραγκισκανοί μοναχοί στην Νεάπολη Λασιθίου και όταν έγινε Πάπα, από ευγνωμοσύνη έκανε αυτό το δώρο. Λεγόταν κατά κόσμον Πέτρος Φίλαργης.
Ανακατασκευάστηκαν κατά τον 16ο αιώνα, όπου όλα τα τότε δημόσια κτίρια γνώρισαν προσθέσεις. Δεν μπορώ να πω ότι οι πέτρες που χρησιμοποιήθηκαν ως οικοδομικό υλικό, ήταν από την Κνωσό, διότι κοβόταν και ομοιόμορφες. Πιθανολογώ ότι θα ήταν από τον λαβύρινθο, στην Αγία Ειρήνη στα Σπήλια (βλέπε το μυθιστόρημα μου «Το Ξέσπασμα» στο openbook.gr, διότι γνώριζαν ότι εκεί μέσα υπήρχε λατομείο, μέχρι το 1856. Γι αυτό και αυτή η γνώση υπήρχε στον Μίνωα Καλοκαιρινό, ο οποίος και σημειώνει τη θέση του Λαβυρίνθου. Αν ο λαβύρινθος είχε εγκαταληφθεί ως λατομείο από τα μινωικά χρόνια, αποκλείεται ο Καλοκαιρινός να ανέφερε στον 20 αι μ.Χ. και να σημείωσε την ύπαρξη και τη θέση του. Δεν θα το ήξερε κανείς, μετά από 5000 χρόνια.
Οι στρατώνες κάηκαν το 1669 με την κατάληψη του Χάνδακα από τους Τούρκους, αλλά ανακατασκευάστηκαν από αυτούς. Κατέπεσαν με τον σεισμό του 1856, που γκρέμισε την πόλη, αλλά και πάλι οι Τούρκοι τους ξανάχτισαν σαν ένα ενιαίο οικοδόμημα, από εκεί που είναι το κτίριο της περιφέρειας σήμερα, μέχρι και την μικρή Έβανς, χρησιμοποιώντας ως επιπλέον οικοδομικό υλικό τις πέτρες από το μοναστήρι του Αγίου Φραγκίσκου, ο οποίος επίσης καταστράφηκε στον σεισμό εκείνο. Το 1883 τελείωσε η ανακατασκευή τους και είχαν στέγη από ξύλο και πατώματα από ξύλο. Και στο υπόγειο διαμορφώθηκε χώρος φυλακών, όπου και από το 1885, αναφέρεται ότι λειτούργησαν οι κεντρικές φυλακές της πόλης. Ανακατασκευάσθηκε δε από τον ίδιο Ηπειρώτη αρχιτέκτονα που σχεδίασε τον ναό του Αγίου Τίτου ως τζαμί και την εκκλησία του Αγίου Μηνά. Τον Αθανάσιο Μούση.
Από το 1920 και μετά, αντικαταστάθηκαν τα τμήματα από ξύλο από οπλισμένο σκυρόδεμα και στα τέλη εκείνης της δεκαετίας, το κτίσμα αποκόπηκε σε τρία μέρη, με κενό ανάμεσα τους, όπου βρίσκεται το άγαλμα του Δασκαλογιάννη και τα σκαλάκια, για να λειτουργούν σήμερα σαν δικαστήρια και στην άκρη να βρίσκεται το κτίριο της παλιάς νομαρχίας και τώρα περιφέρειας. Εκεί μπροστά στην πλατεία που ανοίγεται, και είναι οι καφετέριες της Πλατείας Ελευθερίας, επί ενετοκρατίας βρισκόταν το πεδίον του Άρεως, όπου έκαναν την εξάσκηση τους οι στρατιώτες. Για αυτό και το όνομα του από τον θεό Άρη, τον Θεό του πολέμου. Οι στρατώνες ιδρεύονταν από μια τεράστια δεξαμενή που υπήρχε εκεί που σήμερα αρχίζει η οδός Αβέρωφ και πέρα, και το νερό της διοχευτευόταν με σωλήνες που περνούσαν από τις τρεις καμάρες, εκεί που είναι σήμερα η πλατεία Ελευθερίας και πήγαινε κατευθείαν στους στρατώνες. Οι 3 καμάρες ήταν 3 πύλες, που προφανώς επάνω τους υπήρχε το υδραγωγείο αυτό. Και έχουν καταδαφιστεί και δεν υπάρχουν ούτε υπολείμματά τους πλέον.
Στους στρατώνες αυτούς εγκαταστάθηκε η Κομμαντατούρ, η στρατιωτική διοίκηση επί Γερμανικής κατοχής, που όμως αναφέρεται ότι χρησιμοποιούσαν ως φυλακές και άλλα μέρη στο Ηράκλειο, όπως ένα τμήμα του παλιού ενετικού ανακτόρου του καπιτάνο, όπως αυτό είχε ανακατασκευαστεί στο χώρο όπου μετά το 1951 βρίσκεται το πάρκο Θεοτοκοπούλου, μετά το γκρέμισμα του από τον σεισμό του 1856. (Αυτές οι κάτω φυλακές, οπως ονομαστηκαν, που βρισκόταν στο παλιό αυτό τουρκικό διοικητηριο που ανεγερθηκε μετα το 1856 και αργότερα ελληνικη Νομαρχια Ηρακλείου, αδειασαν απο κρατούμενους τον Αύγουστο του 1951 και κατεδαφιστηκε οριστικά το κτίριο, για να γινει το παρκο Θεοτοκοπουλου. Εφημερίδα "Ο Εργάτης", φύλλο 25-8-1951) .
Σ.αυτές λοιπόν τις φυλακές αργότερα κάτω από το δικαστικό πλέον μέγαρο, που συνεχιζουν να υπάρχουν και να λειτουργούν και την περίοδο της επταετίας (1967-1974) βασάνιζαν και αντιφρονούντες, όπως αναφέρεται στην περίπτωση του Χρήστου Γιαλαμά. Βέβαια οι άλλες φυλακές, που ανεφερα πιο πάνω, και λεγοταν Κατω φυλακές και χρησιμοποιουνταν και αυτές επί κατοχής, είχαν γκρεμιστεί οταν εγινε η δικτατορία του 1967 και είχε ήδη γίνει το πάρκο Θεοτοκοπούλο. Να σημειώσω επίσης ότι το κτίριο που χρησιμοποιήθηκε ως φυλακή, και είχε πάρει τη θέση του παλιού ανακτόρου του καπιτάνο, δεν στέγαζε την Γκεστάμπο, όπως εύκολα θα νόμιζε κάποιος, διότι το κτίριο της Γκεστάμπο είχε εγκατασταθεί εκτός πόλης σε μία κατασχεμένη έπαυλη (όπως αναφέρω στο παράρτημα του άλλου βιβλίου μου «Οδός Θεοτοκοπούλου»).
Κι έτσι όπως αναφέρεται σε αυτό το βιβλίο, πως οι τόποι μαρτυρίου μετατρέπονται σε ενεργειακές πύλες, τότε έχουμε να κάνουμε με ένα τεράστιο κύκλο μέσα και στα περίχωρα της πόλης, με πολλές φυλακές από το 1936 έως και μετά τη Χούντα να δημιουργούν μαζί με τις αστρικές πύλες ένα από τα πιο ισχυρά ηλεκτρομαγνητικά πεδία του πλανήτη. Μια τεράστια φυλακή το Ηράκλειο, ένας τεράστιος χώρος βασανισμού και εκτελέσεων από την πρώτη κρητική επανάσταση έως και το 1974. Σχεδόν 700 χρόνια η πρώην Ατλαντίδα……..
Να μια αναφορά στις φυλακές που υπήρχαν την περίοδο της Γερμανικής Κατοχής :
Στο Ηράκλειο, μετά την ηρωική αντίσταση του λαού και την τελική κατάληψη της Κρήτης, λειτουργούσαν οι λεγόμενες Κάτω φυλακές, οι φυλακές της Αλικαρνασσού, οι φυλακές Ατσαλένιου, οι φυλακές του Εργατικού Κέντρου και τα κρατητήρια της Ασφάλειας με ελληνικές διοικήσεις και οι φυλακές του Γερμανικού Φρουραρχείου, τα κρατητήρια της Γερμανικής Αστυνομίας και τα κολαστήρια της Γκεστάπο με γερμανικές διοικήσεις. Ολα αυτά τα κολαστήρια είναι γεμάτα από πατριώτες αγωνιστές, που βασανίζονται, ανακρίνονται, δικάζονται και πολλοί φυλακίζονται ή εκτελούνται. (εφημερίδα Ριζοσπάστης)
Οι κάτω φυλακές διαμορφώθηκαν λοιπόν, όταν το ανάκτορο του αρχιστράτηγου που υπήρχε στο πάρκο Θεοτοκοπουλου και κατέβαινε μέχρι και τον ωμόνυμο δρομο, το γκρέμισαν οι Τούρκοι το ξαναέχτισαν σαν μικρότερο κτίριο διοικητηρίου, έπεσε αυτό με τον σεισμό του 1856 και το έχτισαν ξανα. Μετά την απελευθέρωση της Κρήτης από τον τουρκικό ζυγό, αυτό το κτίσμα λειτούργησε σαν ένα συγκρότημα Νομαρχίας, των κάτω φυλακών, όπως λεγόταν και βιβλιοθήκης, όπου η Βικελελαία για πρώτη φορά στεγάστηκε στο κτίριο της Νομαρχίας.
Τα κρατητήρια της Ασφάλειας ξέρουμε ότι ήταν στην οδό Ρούσου Χούρδου 4, ένα στενό πίσω από την πλατεία Δασκαλογιάννη. Το γερμανικό Φρουραρχείο (Κομμαντατούρ) ήταν ακριβώς στους στρατώνες τους παλιούς, όπως είπαμε παραπάνω.
Ευχαριστώ ιδιαιτερως για το αρχειακο έγγραφο σχετικα με το εργατικό κέντρο Ηρακλείου, τον υπεύθυνο των αρχειων της Βικελαίας βιβλιοθήκης κ. Στέφανο Γρατσέα,για την έρευνα και την πολύτιμη συνεισφορά του.
Βιβλιογραφία:
http://history-pages.blogspot.com/2012/10/blog-post_13.html
https://www.candiadoc.gr/2020/02/09/mia-monadiki-ekthesi-stergioy-span/#.Xy_r5ygzZPY
http://www.kairatos.com.gr/diatiritea/dikastikomesogeios.htm
http://www.kolivas.de/archives/308289
Αρχειακο υλικό Βικελαίας βιβλιοθήκης.
https://www.rizospastis.gr/story.do?id=4832866
(Οι εικόνες προέρχονται από το google maps,street view)
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου