Ο ΑΓΙΟΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑΣ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ

 

Στον φίλο μου Θεόδωρο

 

O Ιούλιος Σαβορνιάν γεννήθηκε μέσα σε μία αριστοκρατική οικογένεια από το Φριούλι, μία επαρχία βόρεια της Βενετίας, και η μοίρα τον ήθελε να ανακατασκευάσει περί το 1538 τα τείχη του τότε Χάνδακα, δημιουργώντας αυτή την ισχυρή νέα οχύρωση που κράτησε μακριά για 25 χρόνια τους Οθωμανούς κατακτητές. Γεννήθηκε μια μέρα που παραπέμπει σε χωροχρονική πύλη, μια 11 Νοεμβρίου, και κατασκεύασε πύλες και προμαχώνες, που θα αποτελούσαν σημεία ισχυρής ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας μέσα στον χώρο, τον χρόνο, και την ιστορία.

Το επίθετο Σαβορνιάν παραπέμπει σε άνθρωπο αρμενικής κατασκευής. Δίπλα στον Εύξεινο Πόντο, είναι η Αρμενία. Είναι πολύ πιθανό οι Αρμένιοι προγονοί του να ξεκίνησαν μαζί για την εποίκηση της Βενετίας από τους Ποντίους, ή γνωρίζοντας πως αποτελούσε ποντιακή αποικία να ήρθαν μετά.

Έλληνες στην καταγωγή οι Βενετσιάνοι, Έλληνας και ο Νικηφόρος Φωκάς. Στις τακτικές πολέμου τους, είχαν αντιγράψει του βυζαντινού αυτοκράτορα την τακτική με την οποία κυρίευσε τον Χάνδακα, τότε που τον κρατούσαν οι Άραβες. Κάτι που και στο σχολείο μαθαίνουμε, πως έσκαψε τούνελ κάτω από τα τείχη, στα θεμέλιά τους και έβαλε φουρνέλα και τίναξε έτσι και γκρέμισε τα τείχη, ένα τμήμα τους δηλαδή εκεί κάτω στην οδό Θεοτοκοπούλου, στο παραλιακό τους τμήμα, από το μπετενάκι και πάνω. Αυτή την τακτική χρησιμοποίησαν και οι Ενετοί. Το γνώριζαν από τις γραφές σχετικά με την ανακατάληψη της Κρήτης από τους Βυζαντινούς; Σαν θρύλος η ιστορία έφτανε του Κυρ Φωκά, όπως τον έλεγαν, του Άγιου Αυτοκράτορα από στόμα σε στόμα.

Μα από ένα σχέδιο του Μανέα Κλώτζα, που έδειχνε πως μπορούσαν να αναπτυχθούν εχθρικά πλοία σε όλο το παραλιακό μέτωπο του Χάνδακα, μαθαίνουμε πως και άλλη τακτική είχαν κοπιάρει οι Ενετοί από τον Νικηφόρο Φωκά. Τις ξύλινες πλατφόρμες που έριξε πάνω από τα βραχάκια της Αμμουδάρας ο Νικηφόρος Φωκάς, κάτι σαν τις μπουκαπόρτες των σημερινών επιβατικών-φορτηγών πλοίων, για να αποβιβαστούν οι στρατιώτες τους στην παραλία, υπερβαίνοντας το εμπόδιο που προκαλούσαν αυτά τα βραχάκια.

Αυτά τα ίδια βραχάκια που τα βρίσκουμε από τις εκβολές του Αλμυρού ποταμού μέχρι κάθετα από την ταβέρνα του Πετούση στην Αμμουδάρα. Αυτά που κόβουν τον αέρα και μπορούμε να κολυμπήσουμε όταν τα μποφόρ βγάζουν κύμα στο υπόλοιπο παραλιακό μέτωπο. Αυτά τα ιζηματογενή βράχια, που δημιουργήθηκαν από τα φερτά υλικά που έφερνε για χιλιάδες χρόνια ο ποταμός Γιόφυρος.

Μία τεχνική όμως την οποία είχαν κοπιάρει και οι Οθωμανοί, για να μπορούν και αυτοί να αποβιβαστούν σε όλο το μεγάλο παραλιακό μέτωπο από τα Λινοπεράματα μέχρι τον Γιόφυρο. Σε κάποια άλλη περιοχή μετά, θα ήταν πιο δύσκολο. Κοντά στον Κούλε, θα συναντούσαν τις βόμβες από τα κανόνια του φρουρίου που προστάτευαν την πόλη. Τεράστια κανόνια, με μεγάλη εμβέλεια, τέτοια που ο πυροβολητής, αφού τους έβαζε φωτιά, έτρεχε στο ισόγειο και κρυβόταν σε έναν μικρό απομονωμένο χώρο, για να μην κουφαθεί από τον ήχο τους.

Σε ένα άλλο σχέδιο που στάλθηκε στη Βενετία, προβλέπεται η ανάπτυξη των εχθρικών πλοίων που θα μπορούσαν να πλησιάσουν το παραλιακό μέτωπο, κι έτσι τα βραχάκια πριν, δεν θα ήταν ικανά με το ύψος τους να εμποδίσουν την όποια απόβαση.

Οι Έλληνες ήταν εξελιγμένοι στην γεωμετρία. Οι Μινωίτες δημιούργησαν το ανάκτορο της Κνωσού βασισμένοι σε αυτό, καθώς και στην αστρονομία, και στις κινήσεις των ηλιακών σωμάτων και των πλανητών. Οι Πόντιοι στην καταγωγή Ενετοί, χρησιμοποίησαν τη γεωμετρία στην αναδημιουργία και επέκταση των παλαιών τειχών. Εκτός από τον Σαβορνιάν, στην αρχιτεκτονική σχεδίαση των τειχών πρωταρχικό ρόλο έπαιξε και ο Γερόλαμο Σανμικέλι. Γιατί όχι; Μια τεχνογνωσία των Μινωιτών, μέσα από την Μινωική αποικία της Ομηρικής Τροίας, θα μπορούσε να προσφέρει μια παρόμοια γνώση και στον Εύξεινο Πόντο, από τον οποίο ξεκίνησαν άποικοι, για να ιδρύσουν την πόλη της Βενετίας.

Σχηματίζοντας πολύγωνα οι οχυρώσεις του Χάνδακα, και τρίγωνα νοητά ανάμεσα στις πύλες των οχυρώσεων εγκλώβισε και ενδυνάμωσε όλες τις δυνάμεις του χωροχρόνου, στέλνοντας μηνύματα παράξενα και απωθώντας πέρα από τον φυσικό τρόπο, τους εχθρούς.

 

Εκεί λοιπόν στις αρχές του 10^ου αι μ.Χ. ήρθαν οι υπερασπιστές, να ανακαταλάβουν τον Χάνδακα. Προσέγγισαν τα καράβια του Νικηφόρου Φωκά, από τη Ντία. Παντού είχαν παρατηρητήρια οι Σαρακηνοί. Δεν τους είδαν λοιπόν οι υπερασπιστές των τειχών από τη θέση της santa Catarina ruinata  και από τα άλλα παρατηρητήρια, να καταφθάνουν τα καράβια του στόλου του αυτοκράτορα; Και εκείνη την μέρα του Ιουλίου, άφησαν τον λαό να βγει από την πόλη και να πάει να καλλιεργήσει τα χωράφια του, και βγήκαν οι άμαχοι εκτός των τειχών; Στην περιοχή του Λίντο ήταν παλαιός στρατώνας αραβικός και αναπτύχθηκε αργότερα ως περιτειχισμένος οικισμός, όταν επεκτάθηκε η βυζαντινή πόλη. Εκεί έμεναν οι νομάδες Άραβες, κουρσάροι, προερχόμενοι από την Αλεξάνδρεια. Και μείναν οι πειρατές εκεί και δεν μπήκαν μέσα στην πόλη.

Όσο για τους κατοίκους της Αμμουδάρας, αυτοί παρέμεναν εκτός των τειχών ούτως ή άλλως. Και δουλεμπόριο υπήρχε εκεί και επαύλεις. Εκτός τούτου από τα τείχη έβλεπαν τον όρμο, και όχι από το χαμηλό επίπεδο της θάλασσας, όπου έμεναν οι εκτός πόλης κάτοικοι. Και επιπλέον, μετά την αποτυχία της πρώτης εκστρατείας στα βραχάκια της Αμμουδάρας, υπήρχε και η πίστη ότι δεν μπορούσε να ολοκληρωθεί μια απόβαση. Δεν γνώριζαν για τους καταπέλτες που θα κατέβαζε ο Νικηφόρος Φωκάς, και θα πετύχαινε την απόβαση. 

Εξεπλάγησαν λοιπόν, οι Σαρακηνοί ας πούμε σκηνίτες οι λίγοι και οι λοιποί κάτοικοι της Αμμουδάρας, όταν είδαν την απόβαση να ολοκληρώνεται και δεν αμύνθηκαν, και μόνο ένα μικρό μέρος όσων βρέθηκαν εκτός των τειχών, φυσικά και λόγο της απόστασης πρόλαβε να μπει μέσα στα τείχη.

Και όταν αποβιβάστηκε ο στρατός επιτέθηκε σε αυτούς και στους αμάχους των περίχωρων. Ήξεραν και ότι ο Νικηφόρος Φωκάς αμάχους χωρικούς σκλάβους δεν έπαιρνε, όπως συνήθως έκανε με τους χωρικούς, και αυτό εξηγεί αποτελεσματικά ότι βγήκαν την ημέρα της απόβασης μέσα από τα κάστρα για να εργαστούν. Έτσι και έγινε. Δεν πήρε αιχμαλώτους. Σφαγιάστηκαν κατά την απόβαση.

Επίσης δεν θα μπορούσαν αφού έγινε η απόβαση να βγουν και να τους αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά; Αν τους περίμεναν στην παραλία πριν βγουν; Αλλά η τακτική των Σαρακηνών δεν ήταν να περιμένουν στην ακτή την απόβαση, γιατί θα ήταν αναποτελεσματική όπως θεωρούσαν. Τους είχαν δει μέσα από την πόλη να έρχονται και τους περίμεναν εντός των τειχών.

 

 Κι έτσι το αίμα που χύθηκε εκείνες τις ημέρες, καμπύλωσε για ακόμα μια φορά το ηλεκτρομαγνητικό πεδίο. Είναι γνωστά στην αρχαία ελληνική αρχιτεκτονική τα τρίγωνα ανάμεσα στους ενεργειακούς τόπους, και οι χωροχρονικές εμφανίσεις που συμβαίνουν εντός τους.

Αυτό το ηλεκτρομαγνητικό πεδίο που λειτουργούσε εντός του τριγώνου,  ανάμεσα στις πύλες των Λινοπεραμάτων, πάνω στην θέση 3 εκκλησιές, όπου σφαγιάστηκαν μοναχοί από τους Οθωμανούς, την Αμμουδάρα με την δική της πύλη που δημιουργήθηκε με την εκτέλεση των 62 μαρτύρων από τους Γερμανούς κατακτητές το 1942 και φυσικά τον Κούλε, που αποτελούσε χώρο εκτός από φρούριο, και βασανισμών. Και έτσι η περιοχή της απόβασης απόκτησε μια ακόμα ιστορική χωροχρονική πύλη. Την πρώτη χρονικά από όλες.

 

 

Οι βυζαντινοί θεωρούσαν τους εαυτούς τους Ρωμαίους αρχικά και κατόπιν χριστιανούς, καθώς ο διωγμός των Χριστιανών τους πρώτους 3 αιώνες, αντανακλούσε σε μια σκέψη απώθησης της Ελληνικότητας, εξαιτίας τους ψυχικού τραύματος των διωγμών. Ο όρος «βυζαντινός» είναι μεταγενέστερος. Την απώθηση της πολυθεϊστικής θρησκείας, την βρίσκουμε χαρακτηριστικά στην καταστροφή των αρχαίων ναών και στην ανοικοδόμηση στη θέση τους των πρώτο-βυζαντινών χριστιανικών εκκλησιών. Με την Αραβοκρατία όμως οι Κρήτες είχαν εξισλαμισθεί, ή εξαναγκαστεί σε εξισλαμισμό. Και μαζί με τους Σαρακηνούς πειρατές χτυπούσαν τα παραλία του Αιγαίου, και αυτή υπήρξε και η αιτία της εκστρατείας. Και όχι η αφορμή να επαναφέρουν τη χριστιανική θρησκεία στο νησί. Ο Ιωάννης Καμενιάτης, την αναφέρει ως Θεόλεστο την Κρήτη. Ίσως ότι απώλεσε τον Θεό; Ότι επέστρεψε στην ειδωλολατρία; Όχι, αλλά ότι έγιναν ένα με τους Σαρακηνούς, και εξέδραμαν στα παράλια του Αιγαίου για λεηλασίες και σφαγές.

Ήταν μια εποχή προ του σχίσματος, όπου, όπως αναφέρει ο Ζαμπέλιος στη σελ. 122 του έργου του για την εθνότητα των Νεοελλήνων, ο μωαμεθανισμός δίχαζε ανατολή και δύση και ασκούνταν και πιέσεις στον Νικηφόρο Φωκά. Και στον μωαμεθανισμό τελικά αποδόθηκε η αίτια του σχίσματος των εκκλησιών αργότερα. Ήταν στραβό το κλίμα, ήδη από τότε, έκαναν και οι Σαρακηνοί με τους εξισλαμισμένους Κρήτες επιδρομές στα παράλια του Αιγαίου, και έγινε η εκστρατεία να επανακαταλάβουν την Κρήτη για να ησυχάσουν, καθώς μέχρι και την Θεσσαλονίκη είχαν χτυπήσει και καταλάβει οι Άραβες. Μετά την πολιορκία της Θεσσαλονίκης, η μεγαλύτερη στάση που έκαναν, για πώληση σκλάβων ήταν στην Κρήτη. Άρα τμήμα των δουλέμπορων αυτών και των απογόνων τους, ήταν στην Αμμουδάρα τότε το 904, αυτοί οι οποίοι σφάχτηκαν στην απόβαση. Θεία Δίκη, ε; Η εκστρατεία λοιπόν αυτή είχε οικονομικά κίνητρα. Όπως και τα περισσότερα ιστορικά επεισόδια.

 

 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

 

O αρχιτέκτονας Σανμικέλι

https://www.corfuhistory.eu/?p=12874

 

Βιογραφία του Ιούλιου Σαβορνιάν

https://it.wikipedia.org/wiki/Giulio_Savorgnan

 

Ηράκλειο, μια πόλη, πολλές ευκαιρίες. Έκδοση Βικελαίας Δημοτικής Βιβλιοθήκης, 2023, σελ. 105-107.

 

Νίκου Λεβεντάκη, Παρερμηνείες και αβεβαιότητες περί της αλώσεως της Κρήτης, Σελ. 5, περιοδικό Παλίμψηστον, Βικελαία Δημοτική βιβλιοθήκη, τεύχος 41, 2024.

 

Νίκου Σκουτέλη ομιλία με θέμα «Το αποτύπωμα της Βενετοκρατίας στον ιστό της πόλης», Τετάρτη 29 Ιανουαρίου 2025, Ηράκλειο Κρήτης.

 

 Χρυσή Μεραμβελλιωτάκη ομιλίες σχετικά με τις αστρονομικές γνώσεις των Μινωιτών και την εφαρμογή τους στο ανάκτορο της Κνωσού, Ηράκλειο Κρήτης 2024-2025.

 

Αθηνά Σφακάκη, ξεναγήσεις στο φρούριο Κούλε, Ιούνιος και Σεπτέμβριος 2024, Κύκλος δράσεων «Χαρτοδιαδρομές στο δήμο μας». Διοργάνωση: Δήμος Ηρακλείου Κρήτης.

 

N. Οικονομάκη. Οι Άραβες κατακτηταί της Κρήτης, προ της αφίξεως των. Κρητικά Χρονικά, Τόμος ΚΓ, τεύχος Α. Έκδοση Ανδρέας Γ. Καλοκαιρινός, Ηράκλειο Κρήτης, 1971.

 

J.P. MIGNE. Ελληνική πατρολογία, Τόμος 17. Επανέκδοση Κέντρο Πατερικών Κειμένων, Αθήνα, 2005.

 

Νικόλαος Μ. Παναγιωτάκης. Θεοδόσιος ο διάκονος, και το ποίημα αυτού «Άλωσις της Κρήτης». Εκδόσεις Εταιρείας Κρητικών Ιστορικών Μελετών. Ηράκλειο 1960.

Αί Βυζαντιναί Μελέται. Περί πηγών Νεοελληνικής Εθνότητος από Η΄ άχρι Ι΄ εκατονταετηρίδος μ.Χ. (Αφιέρωμα στη Μεσαιωνική Ιστορία, προτάσσεται με 600 σελίδες εισαγωγή-Δίτομο, Αθήνα,τυπογραφείο Χαράλαμπου Νικολαΐδου Φιλαδελφέως) (1857), σελ. 122.

 

 ΚΡΗΤΗ - Το Φαράγγι των Φαντασμάτων (Τρείς Εκκλησιές) και η Εκκλησία με τα Αβάπτιστα Μωρά!!! [S07E03]

https://www.youtube.com/watch?v=ZTwM-tJpxaA

 

 

 Οι τρεις εκκλησίες των Λινοπεραμάτων της Κρήτης. https://mysthria.blogspot.com/2010/08/blog-post.html

 

 Το καταραμένο φαράγγι / Τρεις εκκλησιές - MYSTERY PLACE project.

https://www.youtube.com/watch?v=P_o8PH_B2Ps

 

 Σταύρος Παναγιωτίδης. Μύθοι, παρεξηγήσεις, και άβολες αλήθειες της ελληνικής ιστορίας. Εκδόσεις Κέδρος, 2023, σελ.26.