Η μεσαιωνική κρητική γλώσσα

 

Carpe Diem.

Λατινικά. Άδραξε τη μέρα. Ζήσε όσο καλύτερα μπορείς το νόημα. Γιατί είμαστε με ημερομηνία λήξεως οι άνθρωποι. Ένα σωρός από έγγραφα που συγκεντρώθηκαν σε ένα βιβλίο, όλα τα συμβολαιογραφικά έγραφα του συμβολαιογράφου Πέτρου Καστροφύλακα, κατά τα έτη 1558-1559, που αποτέλεσαν το αντικείμενο του προαναφερθέντος βιβλίου και αυτής της μελέτης.

Συναλλαγές ανθρώπων, πωλήσεις, εξουσιοδοτήσεις. Μια ζωή στην Κρήτη, στο Ηράκλειο και όχι μόνο κατά τον ύστερο Μεσαίωνα.

Άνθρωποι που γεννήθηκαν, μεγάλωσαν και έζησαν χωρίς φως και χωρίς τρεχούμενο νερό. Άνθρωποι που έζησαν όλη τους την ζωή χωρίς αποχετεύσεις. Έζησαν και δεν πρόλαβαν να δουν την σημερινή εξέλιξη. Δεν πρόλαβαν να ζήσουν σε σπίτι εξελιγμένα.

Αλλά έζησαν. Και τα χνάρια τους καταγράφηκαν. Πωλήσεις λιπασμάτων από ζώα, που έζησαν κι αυτά και τώρα δεν υπάρχουν πια, ούτε τα ζώα ούτε οι άνθρωποι.

Όπως και εμείς θα πεθάνουμε, γιατί η ζωή είναι και λίγη και μικρή. Αν και δεν το αντιλαμβανόμαστε αυτό πλήρως. Τίποτα δεν θα μείνει. Γιατί δεν υπάρχουν πια ούτε καν ευγενείς για να απομείνει κάτι από αυτούς. Μόνο μερικά ψηφιακά βίντεο και εικόνες θα μείνουν.

Ήταν ο Πέτρος Καστροφύλακας. Και ήταν ενετο-κρητικός. Και γεννήθηκε στον Χάνδακα. Και ίσως κάπου παρακάτω δείτε ότι ήταν 5^ος δισέγγονος του ο Γεώργιος Καστροφύλακας, ο ζωγράφος και εκπρόσωπος της αναγεννησιακής κρητικής ζωγραφικής και αγιογραφίας, που εικονογράφησε μια περίφημη εικόνα της Σταύρωσης του Κυρίου το 1752.

200 χρόνια πριν, έζησε ο Πέτρος Καστροφύλακας, γύρω στα μέσα του 16^ου αι μ.Χ. και φαίνεται από τα συμβόλαιά του, να γνώριζε τον άλλον μεγάλο ζωγράφο τον Γεώργιο Κλόντζα που αποτύπωσε τα ανάκτορα του Χάνδακα και την προφητική εικόνα της άλωσης του.

Μια εποχή, που δεν υπήρχαν οι αποδείξεις παροχής υπηρεσιών και αντ΄ αυτού συντάσσονταν συμβόλαια για την απόδειξη μιας τέτοια ολοκλήρωσης και μάλιστα αναγράφονται και οι συμφωνηθέντες όροι.

Μέσα από τα κείμενα του νοταρίου Καστροφύλακα, βλέπουμε διάφορες αναφορές στο όνομα «Παπαδόπουλος», αλλά και άλλα με την κατάληξη «-όπουλος», τα οποία γνωρίζουμε ότι πρόκειται για ποντιακά επίθετα. Που βρέθηκαν οι Πόντιοι στην Κρήτη; Αιώνες πριν τον διωγμό τους από τον Πόντο τον 20αι από τους Τούρκους. Βρέθηκαν στην Βενετία, και πρόκειται για ανθρώπους με ενετική καταγωγή, η οποία είναι γνωστό ότι επρόκειτο για αρχαία ποντιακή αποικία. Και η αναρώτιση που προκύπτει είναι αν οι σημερινοί Κρητικοί με επώνυμο να καταλήγει σε «-όπουλος», είναι από εκείνους τους Ενετούς ή από τους πρόσφυγες από τον Πόντο.

 

ΑΝΑΦΟΡΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΓΛΩΣΣΙΚΟ ΙΔΙΩΜΑ

 

Είναι άξιον απορίας, πως ένας μορφωμένος συμβολαιογράφος μπορεί να γράφει μία γλώσσα που σε μας φαίνεται ανορθόγραφη. Αντί για το άρθρο «η» που χαρακτηρίζει το θηλυκό, να υπάρχει το «υ»; Επίσης να αναγράφεται ο όρος «χριαζόμενα», όταν το σωστό είναι «χρειαζούμενα»  σήμερα, ή έστω «χρειαζόμενα», καθώς η λέξη αυτή περιγράφει τα αναγκαία, από τη αρχαίο  η «χρεία», η ανάγκη δηλαδή, που γράφεται με «ει» και όχι με «ι».

 

Είναι σίγουρη η ανάμιξη της γλώσσας ανάμεσα στα ελληνικά και τα ιταλικά, αλλά έχουμε και όρους που θυμίζουν και άλλες γλώσσες όπως η λέξη «κοτέντος» που σημαίνει ευχαριστημένος «contented» στην αγγλική γλώσσα. Επίσης συναντούμε και την λέξη  «σατισφάδος», satisfied στα αγγλικά.

 

Ο όρος «σασμός» απαντάται ακόμα στα μεσαιωνικά αυτά συμβολαιογραφικά έγγραφα, με την έννοια της συμφωνίας, του συμβιβασμού, που ασφαλώς είναι ένας όρος που θα βρισκόταν σε μία συμβολαιογραφική πράξη.

 

Πέραν της ετυμολογίας, συναντούμε στα κείμενα μία δουλικότητα στην έκφραση ανάμεσα σε εκείνον που συνήθως πουλά και σε εκείνον που αγοράζει. Δεν μπορούμε να πούμε ότι η συναλλαγές γίνονται ανάμεσα σε Κρητικούς και Ενετούς, που θα δικαιολογούσε κάτι τέτοιο. Έχουμε απλά την νοοτροπία του σκλάβου; Που φέρεται δουλικά γενικώς;

 

Άλλη σημαντική παρατήρηση ήταν ότι οι συναλλαγές γινόταν ακόμα και τότε, στην ύστερη περίοδο της Ενετοκρατίας, με βυζαντινό νόμισμα το «υπέρπυρον», που πιθανώς να όφειλε την ονομασία του στο ότι ήταν ένα πιο κοκκινωπό χρυσό νόμισμα, το οποίο γεγονός οφείλεται προφανώς στην ανάμιξη του χρυσού με μεγαλύτερη ποσότητα χαλκού για να έχει αυτό το χρώμα. Οι συναλλαγές ανάμεσα στους λαϊκούς κατοίκους αναφέρονται ότι γίνονταν με τα βυζαντινά υπέρπυρα, ενώ όταν ένας από τους συναλλασομένους ήταν Ενετός άρχοντας η συναλλαγή γινόταν με τα δουκάτα.

 

Μια ακόμα ενδιαφέρουσα λέξη είναι ο «αβοκάτος», ο δικηγόρος δηλαδή, που είναι το ίδιο στα ιταλικά «avvocato» και στα λατινικά «advocate».

Στην Κρητική διάλεκτο ανιχνεύεται ένας μεγάλος αριθμός αναδρομικών σχηματισμών ήδη από τη μεσαιωνική περίοδο. Οι αναδρομικοί σχηματισμοί προκύπτουν είτε με την αφαίρεση του παραγωγικού επιθήματος της βάσης και εισαγωγή κλίσης (π.χ. γνώρα < γνωρίζ(ω)) είτε με την αφαίρεση του παραγωγικού επιθήματος και εισαγωγή νέου παραγωγικού επιθήματος που τις περισσότερες φορές αλλάζει την κατηγορία της βάσης (π.χ. μηχαν-ία < μηχαν-εύ(ω)). Το σχήμα Ουσιαστικό < Ρήμα αποτελεί το βασικότερο μοτίβο αναδρομικής παραγωγής, ενώ λιγότερο συχνές είναι οι περιπτώσεις Ουσιαστικό < Επίρρημα και παράγωγα από προθηματοποιημένες λέξεις.

Με τη διαδικασία περικοπής συλλαβών στην Κρητική έχει ασχοληθεί εκτενώς

ο Πάγκαλος (1955: Α 251-255). Ο συγγραφέας διακρίνει τις ακόλουθες περιπτώσεις

αποβολής συλλαβών:

(α) Παράλειψη της πρώτης συλλαβής: γκέλι < τσιγκέλι.

(β) Παράλειψη των δύο πρώτων συλλαβών: κάτσι < κολοκάτσι (‘αγριαγκινάρα’)

(γ) Παράλειψη των τριών πρώτων συλλαβών: (π.χ. κωλιά < αγκαθοκωλιά ‘είδος φυτού

με αγκάθια’).

(δ) Παράλειψη δύο ενδιάμεσων συλλαβών: βλογιοκομμούρης < βλογιοκομμενομούρης

(‘αυτός που έχει σημάδια στο πρόσωπο από τη νόσο «ευλογιά»).

(ε) Παράλειψη της τελικής συλλαβής: λάπα < λαπάρα (αρχ.), χω < χώρα.

(στ) Παράλειψη δύο τελικών συλλαβών: μουγγός < μογίλαλος (αρχ.).

 

Παράλληλα, η μορφή, το πλαίσιο υποκατηγοριοποίησης καθώς και οι σημασιολογικές ιδιότητες των προσφυμάτων στη διάλεκτο εξετάστηκαν ιστορικο-συγκριτικά. Χαρακτηριστικά, αποκαλύφθηκε ότι το μεσαιωνικό επίθημα -έα, χρησιμοποιούταν ενεργά και στο ανατολικό κομμάτι του νησιού και μόλις στα τέλη του 16ου αι. αντικαταστάθηκε πλήρως από το -ιά/-ά. Την ίδια περίοδο το επίθημα λαμβάνει τη σημερινή μορφή -έ στην περιοχή του Ρεθύμνου.

 

Σχετικά με την κρητική διάλεκτο, ο Στέργιος Σπανάκης χαρακτηριστικά αναφέρει:

« Η Κρητική Διάλεκτος δεν μοιάζει μέ τις διαλέκτους τών άλλων

ελληνικών επαρχιών. Είναι Μητέρα - Διάλεκτος, πού γέννησε κυρίως

τή Δημοτική μας γλώσσα, μέ τήν όποια έχει στενότατη συγγένεια. Άπ’

όλα τά γλωσσικά Ιδιώματα τής Ελληνικής τό Κρητικό γλωσσικό Ιδίωμα παρουσιάζει τό μεγαλύτερο ενδιαφέρον γιά τή σημερινή Ελληνική

Γλώσσα, τόσο άπό άποψη καθαρά γλωσσική όσο καί άπό άποψη ιστορική. Τό Κρητικό γλωσσικό ιδίωμα είναι σπουδαιότερος συνδετικός κρίκος, πού συνδέει τή σημερινή Ελληνική Γλώσσα μέ τή Βυζαντινή, τήν άμεσο διάδοχο τής ’Αρχαίας Ελληνικής. Τό Κρητικό γλωσσικό ιδίωμα διασώζει, περισσότερες άπό κάθε άλλο ελληνικό Ιδίωμα, βυζαντινές λέξεις, γιατί οί σχέσεις τής Κρήτης μέ τό Βυζάντιο ήτανε πάντοτε στενότατες. Κρητικοί ήτανε οί τελευταίοι ύπερασπιστές τής Κωσταντινούπολης, πού έξακολουθοϋοαν νά πολεμούν στόν Πύργο τού Βασιλείου Λέοντα καί ’Αλεξίου, ενώ ημισέληνος είχε υψωθεί στά κτίρια τής Πόλης. Οί Κρητικοί αύτοί, τούς όποιους σεβάστηκεν ο Πορθητής

γιά τήν παλληκαριά τους, μεταφέραν στό νησί τους τήν τελευταία άετοφόρα σημαία τού Βυζαντίου καί μαζί μ’ αυτή πήραν μαζί τους και όλα τά όνειρα καί τούς πόθους τής Ελληνικής Φυλής, τά οποία διαφύλαξαν ως πού . . . νά ’ρθει εκείνη μέρα».

«Οί τόσοι κατακτητές πού πέρασαν πάνω άπό τά χώματα αυτά πού

πατούμε σήμερα, τά ζυμωμένα μέ άφθονο αίμα καί δάκρυα, ποτέ δέν

κατόρθωσαν νά σβύσουν τήν Κρητική Λαλιά, μά Αντίθετα αύτή ­

τάχτησε τούς κατακτητές σέ τέτιο σημείο, ώστε νά τούς κάνει νά

ξεχάσουν τή δική τους γλώσσα καί νά μιλούν τήν Κρητική. Οί Σαρακηνοί τής 'Ισπανίας, πού Απ’ Αφορμή τής Απελευθέρωσης τής Κρήτης άπ’ αυτούς πρίν άπό 1000 χρόνια οργανώθηκε και τό Συνέδριο τοϋτο, κάθησαν έδώ ένάμισυ σχεδόν αιώνα, μά δεν αφισαν κανένα ίχνος στή γλώσσα τοϋ Κρητικού Λαού, εκτός άπό έλάχιστα τοπωνυμικά όνόματα. Κι αυτοί οΐ Βενετσάνοι, παρά τούς άλλεπάλληλους άποικισμούς πού έκαναν έδώ, παρά τόν άνώτερο πολιτισμό τους δεν κατάφεραν τέσσερις ήμισυ αιώνες, πού διαφέντευαν την Κρήτη, νά αλλάξουν τή Λαλιά τοϋ Κρητικού. ’Αντίθετα έπεβλήθηκε ’ αύτούς, όχι μόνο σάν γλώσσα δμιλούμενη άπό τούς Ιδιους τούς Βενετάρχοντες, μά καί σάν γλώσσα γραπτή. Ο βενετσάνος φεουδάρχης Άνδρέας Κορνάρος έγραψε την όγκώδη Ιστορία τής Κρήτης στά ιταλικά, μά τά ποιήματά του, γιατί ήταν και ποιητής, τά έγραφε στην Κρητική γλώσσα, γιατί αυτή τή γλώσσα αισθανόταν περισσότερο άπό τήν ιταλική, σάν μητρική του γλώσσα. Κι όχι μόνο αυτός. άδελφός του Βιτσέντζος Κορνάρος, πού πιστεύω πώς είναι ποιητής τοϋ Έρωτόκριτου, τού νεωτέρου τούτου κλασσικού έπους τής Νεοελληνικής Γλώσσας, γράφει τό υπέροχο αυτό ποιητικό έργο στό γνήσιο Κρητικό ιδίωμα τής ’Ανατολικής Κρήτης, γιατί αυτό αίσθανόταν σάν μητρική του γλώσσα. Τά ίδια μπορούμε νά πούμε καί γιά τόν ποιητή τού Φορτουνάτο Μαρκαντώνιο Φόσκολο».

 

Αναφορικά με τα νοταριακά έγγραφα, ο Χαραλαμπάκης επισημαίνει ότι οι νοταριακές πράξεις, εκτός από τη συμβολή τους στην πληρέστερη γνώση της κρητικής ιστορίας και κοινωνίας κατά την περίοδο της βενετοκρατίας, αποδεικνύονται εξίσου σημαντικές για την ακριβέστερη γνώση της κρητικής διαλέκτου εφόσον μας δίνουν τη δυνατότητα να μελετήσουμε τη δομή και οργάνωση της γραφειοκρατικής γλώσσας της περιόδου αυτής και να εντοπίσουμε τα κυριότερα γνωρίσματα της μικτής γλώσσας που κατα δεικνύει τη συμβίωση της λόγιας με την προφορική παράδοση, του τυποποιημένου γραπτού με τον ζωντανό προφορικό λόγο. 

 

ΔΕΙΓΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΑ ΣΥΜΒΟΛΑΙΟΓΡΑΦΙΚΆ ΕΓΓΡΑΦΑ ΤΟΥ ΚΑΣΤΡΟΦΥΛΑΚΑ

 

 

                                                          349α

                        ΠΑΡΑΙΤΗΣΗ ΑΠΟ ΑΞΙΩΣΗ ΣΕ ΑΚΙΝΗΤΟ

                                                                               1559, 15 Οκτωβρίου

Ο Τζώρτζης Ζυγός παραιτείται από κάθε αξίωση στο παραπάνω χωράφι, το οποίο ανήκει στον Γεώργη Βαράνη του Ιωάννη, ανιψιό του παραπάνω Περού (αρ. 349 και 349γ) Ένεφάνη ύς έμενα το νοτάριο και όστους κατογεγραμμένους μάρτυρες ο άνοθεν μισερ Τζόρτζι Ζυγός, λεγοντάς μου πος θέλι καί ρενουντζιάρι όλαις του ταις βιτζιαις, ακτζιόνες καί γηουρηντιουτζιόνες απόυ έχι υστήν άνο¬θεν αγορά του κηρ Γεόργηου Βαράνη, υίου του κηρ ’Ιωάννη, πρεζένταις και αυτός και παραλαμβάνει τες αυταίς βίτζιαις.

 

                                                      

 

                                                           349β

                                                ΗΜΙΤΕΛΗΣ ΠΡΑΞΗ

                                                                               1559. 15 Οκτωβρίου

Έστοντας και έσί ό μισερ Τζόρτζι Ζυγός να ύχαις πάρι καί αγοράσι απο το Πέρω Βαράνη εν χορίο Κουνάβους, μπάρμπας έμενα του Ιωάννη Βα¬ράνη.

 

                                                           349γ

                              ΠΑΡΑΙΤΗΣΗ ΑΠΟ ΑΞΙΩΣΗ ΣΕ ΑΚΙΝΗΤΟ

                                                                               1559, 15 Οκτωβρίου

0 Γεώργης Βαράνης θα προσεφευγε στη δικαιοσύνη προκειμένου να διεκδικήσει ένα χωράφι, που ο θείος του Πέρος Βαράνης πούλησε στον Τζώρτζη Ζυγό (αρ. 349). 0 Ζυγός διαπιστώνοντας ότι δικαιωματικά ανήκει στον Γεώργη. παραιτείται κάθε αξίωσης από το παραπάνω ακίνητο.

Έστοντας και εσί ό κιρ Γεόργη Βαράνης, υιός του κιρ Ιωάννη, κατικουμενος υστό Εξέπορτο, να γιρεβης να πάρις με την στράτα της δικαιόσηνις από έμε¬να το Τζόρτζη Ζύγο του ποτέ μισερ Μικαίλε έναν κομάτι χοράφι βαλμένω οστο χορίο Κουνάβους. υστό μερτικό του μισερ Πιέρω Κορνάρω, το όπιο έμενα υχε πουλίσι ο κηρ Περο Βαράνης, μπάρμπας εσένα του λεγομένου κίρ Γεοργίου, όδια δουκάτα κορέντε σαράντα, καθος με ηνστρουμέντω φενετε καμομένω διά χήρος του παρόντος νοταρίου ύστας κδ' του Ιουλλίου ,αφνθ', όσαν ύσε ’κήνο. Και θορόντας εγώ και ντεγιοΰραι σου τοκάρι, την σίμερο ήλθαμε σε σασμόν σηνιβαστικός και με δήναμην του π<α>ρόντος ηνστρουμέντου απο την σίμερο σου δίδο και ρενουντζι,αρώ σου όλαις μου ταις βιτζίαις. ακτζιόναις και γιουρηντιοτζιδναις απόυ εχο ύσε ’κήνο να το κάμις καθος εσένα φενετε και αρέσι. Και διατί υστό λεγόμενω ηνστρουμέντο της πουλισάς εγώ προμετέρο να δόσο του κηρ Μάρκο Τζαπέλι δια όνομα του λεγομένου κιρ Περό δουκάτα κορέντε ύκοσι, εκήνα εσί να ’σε κρατιμένος να τα δοσις, τα δε αλα δουκάτα ύκοσι το ρέστος έος τα λεγάμενα δουκάτα μ' όμολογό πός ύλαυα από λόγου σου και κράζομε πλερομένος καί σατησφάδος και στρεφο σε υς παντοτηνα σιγούρο. Απο το αλο μέρος εγω ό λεγόμενος Γεοργί Βαράνης ύμε κοτέντος και παραλαμβάνω το λεγόμενω χοράφι με μοδους ός άνοθεν.

Μάρτυρες παρακαλετοί μίσερ Μανέα Ζάμορος. νοτάριος, +κηρ Νικολό Ντραπιέρας.

 

 

                                                   

                                                         350

                                     ΠΡΟΠΩΛΗΣΗ ΚΡΑΣΙΟΥ

                                                                                   1559, 24 Ιουλίου

Ο Πέρος Βαράνης δηλώνει ότι χρωστά 54 υπέρπυρα στον Τζώρτζη Ζυγό, τα οποία είναι η προκαταβολή για να του παραδώσει όλη την παραγωγή κρασιού του αμπελιού του.

Τι αυτί

Καθομολογό εγώ Πέρω Βαράνης του ποτέ Μπορτάλιω, κατικούμενος υστό χορίω Κουνάβους, ότι χραιόστό να δώσο και να πλερώσο εσένα του μισερ Τζόρτζυ Ζύγω υπέρπυρα νδ ύγουν πενήντα τέσερα και αυτά όδια καπάρω και αρχήν πλερομά του νά ’με κρατιμένος να σου φέρω και με όλαις μου τες έξοδαις υστό μαγαντζέ σου να σου κονσενιάρω όλον το κρασί λογάδα απου θέλυ κάμι το αμπέλι μου, άπου έχο υστον αυτόν τώπο, υστό μερτικό απου κρατίς και αυτό να πρεζηάρωμε καθος κάμις με τζι άλου σου σηναλάκτες. Δεν ατεντεροντά σου, ν’ αγοράζης εσί άπο άλου αλόν τόσο, το ακριβότερον πραίζιω και ταύτα ώλα και εζημίαις να τα σκοδέρνης απο το κορμί μου και απο τα καλά μου με την στράτα τοϋ γαστάλδο απάνω στας έξοδαίς μου, χορίς έναντι ω.

Μάρτυρες παρακαλετοί Θόδορο Λουράντος, |Ιωάννη Φοτηνός εν χορίω Γάζυ.

 

 

 

                                                         351

                                      ΕΙΔΙΚΟ ΠΛΗΡΕΞΟΥΣΙΟ

                                                                                      1559, 27 Ιουλίου

0 Ανδρέας Κισαμιτης εξουσιοδοτεί τον Ιωάννη Σεβαστό να παρουσιαστεί στη Μεγάλη Καγκελλαρία και να υποβάλει ένσταση για την πώληση του σπιτιού όπου διέμενε, το οποίο η Μαρίνα Μουντρινοποόλα επιθυμούσε να πουλήσει, προκειμένου να της επιστραφεί η αξία της προίκας της.

Κομεσίον κάμνο εγώ Άνδρέα Κεισαμίτης του ποτάι κηρ Φραγγούλη, κατικούμενος ύστο Εξέπορτω, έσένα του κηρ Ιωάννη Σευαστού ότι δίδο σου θέλημαν και εξουσία να μπορις να κονπαρέρις ύστην καντζελαρία την μεγάλη να κοντραδήρις ύτζυ στρίδαις του σπιτιού απου στέκω, το οπίο στριδάρι ύ Μαρήνα Μουντρηνοποΰλα διά να πιάσι πρικειόν της και τοΰτο διά να μη νπορί κανείς να με υγάλι άπο το λεγόμενω σπίτην  έος να κάμω όβερ να πλεροθό τον κερώ απου ύσε κήνο έχο να κάμω, καθος υσταίς γραφαίς μου φένετε, να κάνης όλα μου τα χριαζόμενα υς αυτήνι μου την ιπόθεσην καί ούτος ύμε κοτέντος.

Μάρτυρες παρακαλετοί μαίστρο Μιχελή Σμουρδί και μαιστρο Μάρκο Λουράς, φουρνάρι.

 

 

 

                                                             352

                                            ΓΕΝΙΚΟ ΠΛΗΡΕΞΟΥΣΙΟ

                                                                                   1559. 1 Αυγούστου

0 Μάρκος Γριώνης ορίζει γενικό πληρεξούσιό του τον Φραντζέσκο ντε Μουλτέντο από τη Γένοβα.

 Κομεσιόν κάμνο εγώ Μάρκο Γριώνης του ποταί εύγενή άρχω μισερ Τζουάνε, κατικούμενος ύστο Κάστρω, εσένα τού μισερ Φραντζέσκω ντε Μουλτέντω, γενουβέζε, αψένταις όσπερ και πρεζένταις, ότι διδο σου παντία ληνπερτά και γεμάτην έξουσία. όσπερ το είδιδ μου κορμί, να μπορίς να τεφεντέρις καί να μαντηνίρης έμενα και τα δικαιώματα μου οστούς εκλαμπρωτάτους κηρίους συντίχους, κόντρα με κάθα άνθρωπο και ανθρώπους απου έχο να κάμω ύς πάσα μου ύπόθεσι, να πιάνις αβοκάτο καί αβοκάτους. τέρμενω και τέρμενα. κοντραδιτζιώνες, νόμους να ζυτάς, σετεντζηαις ν’ ακούγης. ν’ απελάρις, να ορίζης. να σετεντζηαρης, να ηντρομετέρης καί πάσα άλο να το κάνης ός εμένα ύδια και ούτος ύμε κοτέντος.

Μάρτυρες παρακαλετοί + μαΐστρο Φρατζί Λαρδέος, Γεοργη Αλευα- ντινός

 

 

 

                                                     353

                      ΣΥΜΒΑΣΗ ΜΑΘΗΤΕΙΑΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ

                                                                                  1559, 2 Αυγούστου

0 Ιωάννης Μαλαχίας αναλαμβάνει να διδάξει τον Φραγκιά Ντουγλή να παίζει κλαδοτσίμπανο σε τέσσερις μήνες και για αμοιβή ο δεύτερος θα του δώσει μία ταγιέτα.

Εγώ Ιωάννη Μαλαχίας, υιός του κηρ Γεοργαντί, προμετέρω εσένα του κηρ Φραγγία Ντοΰγλι, υίου του κηρ Μιχαήλ, νοταρίου, να με κραγμένος να σου δίξο και να σου μάθο ευτά πεγνίδια του κλαδοτζήνπανου, όπια εσένα αρέσου, καλά και εμπιστεμένα, ν’ αρχίσομε άπο την α του Σετεμβρίου να σου τα έχω απομαθιμένα έος τέσερις μήνες, από κύ και εκείθαις μετά τούτο να ατεντέρις και εγώ απο την άλη μερά και διά τον κό¬πο μου καί φαντύγα έσάσ<ι>ιμα σηνιβαστικός καί έδοκαις μου δια τελία αποπλερομήν αυτόν μίαν ταγειέτα όμορφι. αρεσκουμενή μου, φουρνίδει. Και άνισός και υστούς λεγάμενους τέσερις μήναις δεν ατεντέρις να μάθις να μην ίμε ρεσποντεδώρο σου ύσε τύποτας και άνισός το όμιος καί έσί ατεντέρις καί έγώ οκνέβο καί δε θε να σου δίχνο. να πέρνης όπίσο το λεγομενώ σου πράμα ύς πένα αλλιλσγία υπέρπυρα κε' και πάλι το παρόν στην δηναμήν του. Απο το άλο μέρος εγώ ό λεγόμενος Φραγγία Ντούγλις ύμε κοτέντος και στέργω τα άνοθεν.

Μάρτυρες παρακαλετοί κιρ Στέφανο Χοΰμνος,  κηρ Μάρκο Παπαδώπουλος.

 

 

 

                                                           354

                                       ΓΕΝΙΚΟ ΠΛΗΡΕΞΟΥΣΙΟ

                                                                          1559. 3 Αυγούστου

0 Ιωάννης Τζαγκαρόπουλος ορίζει γενικό πληρεξούσιό του τον Σταμάτη Παπαδόπουλο.

Κομεσίόν κάμνο έγώ Ιωάννη Τζανκαρώπουλος του ποταί Άνδρέου, κατικούμενος υστό χορίο Βορους, εσένα τού κηρ Σταμάτι Παπαδώπουλου, ότι δίδο σου παντία ληνπερτά καί γεμάτην έξουσία τζενεράλμεντε, όσπερ το είδιό μου κορμί, να μπορίς να τεφεντέρης και να μαντηνίρης έμενα καί τα δικαιώματα μου υστόν εκλαμπρότατο καί άφέντι δούκα καί βίτζαι καπε¬τάνιο καί υς πάσα άλο οφίτζιο καί μαϊστράτω και κριτήν της εκλαμπροτάτης μας αφεντιάς, κόντρα με κάθα άνθρωπον και ανθρώπους απου έχω να κάμο υς πάσα μου ύπόθεσι, να πιάνης άβοκατω καί αβοκάτους, τέρμενω καί τέρμενα, κοντραδιτζιόνες, νόμους να ζυτάς, σετεντζηαις ν’ ακοϋγις, ν’ απελάρις όβερ να λαούντάρις, πάτον καί σηνίβασι α σου φανό να κάνης και άλμπιτρους να υάνης, κομίσον άλον καί κομίσους ύστο ποδάρι σου να βάνης, να όρίζης, να σετεντζηαρης, να ηντρομετέρης, ν’ αμαχέυις, να σκοδέρνης. να παραλαμβάνοις καί ύστα παραλαμβάνοις σιγουρτά καί αναπάψι να κάνης, όρκος αν ακαδέρι απάνο ύστην ψυχήν μου να τόνε πέρνης και αλονών όρκους να δίδις. να κάνης όλα μου τα χριαζόμενα καί ούτος ύμε κοτέντος.

Μάρτυρες παρακαλετοί + μάίστρώ Νικολό Κηριάνόπουλος, + μαΐστρο Φραγκούλη Φράγγος.

 

 

 

                                                             355

ΔΙΑΚΑΝΟΝΙΣΜΟΣ ΧΡΕΟΥΣ ΚΑΙ ΠΡΟΠΩΛΗΣΗ ΤΥΡΙΟΥ ΚΑΙ ΣΙΤΑΡΙΟΥ

                                                                              1559. 7 Αυγούστου

0 Μιχελής Κορνοσκέλης χρωστούσε στον Τζουλιάν Καρντούτζο 66 υπέρπυρα και 8 σόλδια από την προηγούμενη χρονιά, τα οποία είχε εισπράξει για να τα εξοφλή¬σει με τυρί, που όμως δεν του παρέδωσε. Με το παρόν συμβόλαιο εσέπραξε ακόμα 33 υπέρπυρα και 24 σόλδια, συνολικά δηλαδή 100 υπέρπυρα. προκειμενου να του παραδώσει τυρί προς 11 υπέρπυρα η εκατοντάδα. Ακόμα παρέλαβε 12 μίστατα ξίδι, αξίας 9 υπερπύρων, με την υποχρέωση να του δώσει ανάλογης αξίας σιτάρι.   

Καθομολογό εγώ Μιχελή Κορνοσκαιλης του ποταί Γεόργι, κατικούμενος υστό χορίο Βώνη, ότι χρεόστό να δώσο και να πλερώσο εσένα τού μισερ Τζουλιάν Καρντούτζο υπέρπυρα εξήντα έξυ, σόλδια η' και αυτά μου έδοκες εις μετριτά υπέρπυρα ιβ', πρόβατα καματερά ενέα, καλά θεόρουμενά μου και αρεσκουμενά μου και αυτά σηνιβαστικός επρεζηάραμε προς υπέρ¬πυρα πέντε ύμιση το ένα, μοντάρου υπέρπυρα μθ' 1/2, ένα μίστατω κρα¬σί, σόλδια μη, έναν πρατικώ στάρι, σόλδια κδ\ σόλδια μη. άκομί μετριτά απο το σπίτι σου καί δια ένα μουζούρι φασούλια ύπέρπυρα ένα, σουμάρου αυτά, ός άνοθεν λέγω, ύπέρπυρα ξστ'. σόλδια η', τα όπια ώλα αυτά μου ύδοκαις από στα πέρσι διά να σου δώσο τόσο τηρί και τύποτας δε σου έδωκα. Ακομί δίδης μου να πάρω απο το μισερ Τζουάνε τον αδελφό σου με πόλιτζα απου θες μου κάμι ύπέρπυρα λγλ σόλδια κδ'. σουμάρου αυτά ύπέρπυρα ρ', υγόυν εκατό, δια τα όπια νά με κρατιμένος να σου δώσο υστό αυτό χορίο την α' έρχόμενη βεντέμα καί μούδα του τιρίου να το πάρις εσί απο ’κει με τζυ εξοδαίς σου τόσο τηρί πρόβιο, καλά τηροκομιμένω, δίχος τζάκησμα, δίχος βρομεσμένω. αρεσκουμενώ σου, ότη να σε σατησφάρω προς ύπέρπυρα έντεκα το καιντηνάρι. Ακομί την σίμερο υλαβα απο λόγου σου ξίδι αρεσκουμενώ μου μίστατα δόδεκα, προς σόλδια κδ' το μίστατω. μοντάρι ύπέρπυρα ένέα, δια τα όπια να σου δώσο τόσο στάρι υστά πρότα ερχόμενα άλόνια ότι να σε πλερώσο και αυτό να πρεζηαρωμε καθός θέλει κορέρι υστ’ άλόνια. Δεν ατεντεροντά σου ύστο τηρί όσπερ και στάρι, ν’ αγοράζης από αλού άλα τόσα, το ακριβότερον πραίζιο καί ταύτα ώλα και έζημίες να τα σκοδέρνης από το κορμί μου καί απο τα καλά μου με την στράτα τού γαστάλδο άπάνο στας εξοδαίς μου, χορίς έναντίο.

Μάρτυρες παρακαλετοί κηρ Καλοϊωάννη Ντελοϋκας. + κηρ Στέφανο Χούμνος.

 

 

 

                                                             356

                                        ΕΙΔΙΚΟ ΠΛΗΡΕΞΟΥΣΙΟ

                                                                               1559. 9 Αυγοόστου

Η Ελιά, χήρα του Μιχελή Θαλασσινού, εξουσιοδοτεί τον Αλίσανδρο Μούζαλο να την εκπροσωπήσει στις διαφορές που έχει με τη Μαρία, σύζυγο του Μανούσου Καλονά.

Κομεσιόν κάμνο εγώ Έλέα. χήρα του ποταί κηρ Μιχελή Θαλασηνού κατικούμενη υστό Εξέπορτω, εσένα του κηρ Αλισάντρω Μοΰζαλου, πρεζένταις και ατζετάρις., ότι δίδο σου παντία ληνπερτά και γεμάτην εξουσία τζενεραλμέντε, όσπερ το ειδιδ μου κορμί, να μπορίς να τεφεντέρης και να μαντηνίρης εμένα και τα δικαιώματα μου ύστοϋς εκλαμπρότατους συντίχους και ύς πάσα άλο όφίτζιο και μαϊστράτω και κριτήν τής εκλαμπρότα¬της μας άφεντίας, κόντρα τής Μαρίας, γηνίς του Μανοΰσο Καλονά, ύστην διάφορά όβερ διαφοραίς απου μετά ’κήνι έχω να κάμω, να πιάνης αβοκάτον καί αβοκάτους, τέρμενω και τέρμενα. κοντραδιτζιόναις, νόμους να ζυτάς, σετεντζηαις ν’ ακούγης, ν’ απελάρις όβερ να λαουντάρις, κομίσον αλόν καί κομίσους υστο ποδάρι σου να βάνης, να ορίζης, να σετεντζηάρις, να ηντρομετέρις, ν’ αμαχεύις, να σκοδέρνης. να παραλαμβάνοις και υστά παραλαμβάνοις σιγουριτά και ανάπαψη να κάνης, όρκος αν ακαδέρι απάνο ύστήν ψυχήν μου να τόνε πέρνης καί αλονών όρκους να δίδις, να κάνης όλα μου τα χριαζόμενα υς αυτήνι μου την ιπόθεσην καί ούτος ύμε κοτέντα.

Μάρτυρες παρακαλετοί μαίστρο Σαβαστος Παναγιάνός, + Ανδραία Αστράς.

 

 

 

 

                                                     357

            ΑΠΟΔΕΙΞΗ ΠΑΡΑΛΑΒΗΣ ΠΕΡΙΟΥΣΙΑΚΩΝ ΑΓΑΘΩΝ

                                                                            1559. 9 Αυγοόστου

0 Ιωάννης Γαϊτάνης. ιερέας, βεβαιώνει τη μητέρα του Μαρία, χήρα του Θεόδωρου Γαιτάνη. ότι παρέλαβε το μερίδιο της πατρικής περιουσίας που του ανήκε, καθώς και ότι περιουσιακά αγαθά του είχε υποσχεθεί η ίδια.

Γεμάτην και ανέκοφτην σιγουρτά κάμνο εγώ παπά Ιωάννη Γαϊτάνης του ποταί κηρ Θεόδωρου, κατικούμενος υστο Κάστρω, εσένα της κερά Μαρίας, χήρας του ποτέ λεγομένου κηρ Θεοδόρου, της μιτέρας μου, αψένται και τον διάδοχον σου, κατικούμενη υστο χορίο Μεσοβούνι, ύσε ’κηνο ώλο το αδελφομήρει απόυ μου ετοκάρισε από τα καλά του ποταί λεγομένου πατρός μώνο, ύτης στάμπελε όσπερ καί μόμπελε και ύσε ’κήνο ώλο απου μου υχες προμετερησμένω. ύστα όπια ό,τι μου ύδοκαις ύμε κοτέντος και ευχαριστιμένος και διά τούτω κράζομε πλερομένος από λόγου σου και σατησφάδος και στρέφο σε υς παντοτήνα σίγουρα με τα μέρι σου και άναπαμένη και τύποτας πλέω από το λεγόμενω αδελφομήρι απόυ μου ετοκάρισε από τα καλά του ποταί λεγομένου μου πατρός, όσπερ και ύσε ’κήνω απού μου ύχαις προμετέρι έσί και τύποτας από αυτά δεν έχομε να κάμομε.

Μάρτυρες παρακαλετοί κίρ Στέφανω Χούμνος. + μίσερ Στέφανω Σαμαθράκεις.

 

 

                                                         358

           ΑΠΟΔΕΙΞΗ ΕΙΣΠΡΑΞΗΣ ΥΠΟΛΟΙΠΟΥ ΜΙΣΘΩΜΑΤΟΣ

                                      (ΗΜΙΤΕΛΗΣ ΠΡΑΞΗ)

                                                                               1559, 27 Αύγουστου

Ο Φραντζέσκος Ντάντολος βεβαιώνει ότι εισέπραξε 70 υπέρπυρα από τον Τζουάν ντε Φράγκο ντι Μαρκώνη, εκπρόσωπο του Μανούσου Τριβιζά, τα οποία ο τελευταίος παρέδωσε στον Φραντζέσκο Μπρικό. Τα χρήματα αυτά είναι το υπόλοιπο από 170 δουκάτα, που ο Τριβιζάς όφειλε στον Ντάντολο για γη που του είχε εκμισθώσει (αρ. 360).

{Γεμάτην και ανέκοφτην σιγουριτά κάμνει εγώ μεγαλιότατος και ευγενής άρχος μισερ Φραντζέσκω Ντάντολος του ποταί μεγαλιοτάτου μισερ Γερόνιμου. κατικούμενος υστο Κάστρω, προς το μισερ Τζουάν τε Φράνκω ντι Μαρκώνη, ηντραβενίροντας όδια ώνομα του κηρ Μανούσο Τριβιζά απο τι Στυα, ύσε δουκάτα κορέντε ευδομήντα, υγόυν ο', τα όπια διά λόγου του λεγομένου άρχο ο λεγόμενος Μαρκώνης ύδοκαι και εμέτρισε του μισερ Φραντζέσκο Μπρικώ, βενετζιάνο και αυτά ήνε ρέστος, σάλδος και τελία αποπλερομί απο δουκάτα κορέντε εκατό ευδομήντα, απου ο λεγόμενος Τρίβιζας ύθελε να δώσι του λεγομένου άρχο δια λογαριασμόν του τώπου απου του πάκτωσε, καθός φενετε με ήνστρουμέντο της πακτοσάς καμομέ- νω δια χήρος τοΰ μισερ Μανέα Ζάμορω, νοταρίου, εις ,αφνζ' μηνί Ιουλλίο ιδ\ όσαν ύσε ’κήνο, {καθός φενετε μ άκομί και} διά τα όπια δουκάτα εύδο-μήντα το ρέστος τής άνοθεν πακτοσάς ό λεγόμενός άρχο κράζετε πλερομένος και ηντρεγάλμέντε σατησφάδος και στρέφι τον λεγόμενω πακτοσάρι υς παντοτηνά σίγουρο με τα μέρι του και αναπαμένω και τύποτας πλέο}

 

 

                                                         359

                                     ΠΡΟΠΩΛΗΣΗ ΤΥΡΙΟΥ

                                                                            1559. 27 Αυγούστου

0 Τομάδος Σερέπετζης, με εγγυητή τον αδελφό του Κωνσταντή Σερέπετζη. επιλεγόμενο Καλλέργη, εισπράττει από τον Δημήτρη Διπλαρά 15 δουκάτα και θα του παραδώσει 800 λίτρες τυρί πρόβειο προς 12 υπέρπυρα η εκατοντάδα.

Καθομολογό εγώ Τομάδο Σερέπετζης του ποτέ Γεόργι. κατικούμενος υστό χορίω Καρτερώ, εγγιτίς και καθολικός πλεροτίς ύς όλον και ης μήρα, αμάδι και ης μοναχός εγώ Κοσταντί Σερέπετζης, λεγόμενος Καλέργης, αδελφός αυτού, ότι την σίμερο ύλαβα εγώ ό λεγόμενος πρηντζυπάλαις από εσένα τον κηρ Διμύτρι Διπλαρά δουκάτα κορέντε ιε', όγουν δεκαπέντε, ύσε τζεκήνια οκτό χρισα βενέτα, το ρέστος μονέδα, εμπρόστε τού παρόντος νοταρίου και τον κατογεγραμμένων μαρτύρων, διά τα όπια να με κρατιμένος να σου φέρω και με ώλαις μου ταις έξοδαις υστό πέζω να σου κονσενηάρω έος ώλο τον Δευτεροούλι τον πρότον ερχόμενω τηρί πρόβιο, καλά τηροκομιμένω, δίχος τζάκησμα, δίχος βρομεσμένω. αρεσκουμενώ σου, λύτραις όκτακόσας, υγου * και αυτό άποδα απραιζηάρωμε προς υπέρπυρα ιβ' το καιντηνάρι και τόταις να κάνομε λογαριασμόν σηνιβαστικός και ό.τι σου ρεστάρω να τα σκοδέρνης ός πάσα σου όρεξην και θέλημα. Δεν ατεντερντά σου εγώ, ν’ αγοράζης άπο άλου άλον τόσο

 τηρί, το ακριβότερον πρεζιο και ταυτα όλα και εζημίαις να τα σκοδέρνης άπ΄ όπιον σου φανύ από τους διό μας,από τα κορμιά μας και από τα καλά μας με την [στράτα] τού γαστάλδο απανο στας εξοδαίς μου, χορις έναντίω και το παρόν να σοτοσκριβέρις ύς πάσα σου ορεξει και θέλημα να τό έχης ετίμω, Α δε σου ατεντέρο, να το πέμπις εξεκουτζιω.

Μάρτυρες παρακαλετόι κιρ Ιωάννη Σκλάβος, κιρ Καλοϊωάννη Ντε- λούκας.

 

 

 

                                                         360

         ΑΠΟΔΕΙΞΗ ΕΙΣΠΡΑΞΗΣ ΥΠΟΛΟΙΠΟΥ ΜΙΣΘΩΜΑΤΟΣ

                                                                              1559. 27 Αυγούστου

0 Φραντζέσκος Ντάντολος βεβαιώνει ότι εισέπραξε 70 υπέρπυρα από τον Τζουάν ντε Φράγκο ντι Μαρκώνη. εκπρόσωπο του Μανούσου Τριβιζά, τα οποία ο τελευταίος παρέδωσε στον Φραντζέσκο Μπρικό. Τα χρήματα αυτά είναι το υπόλοιπο από 170 δουκάτα, που ο Τριβιζάς όφειλε στον Ντάντολο για γη που του είχε εκμισθώσει (αρ. 358).

+ Γεμάτην και ανέκοφτην σιγουριτά κάμνο εγώ Φραντζέσκο Ντάντολος, άρχος του ποτέ μεγαλιοτάτου μισερ Γερόνιμου. κατικούμενος υστό Κάστρω, εσένα του μισερ Τζουάν Ντεφράνκω ντι Μαρκώνη, βενετσιάνω, ηντραυενίροντας όδια ώνομα τού κηρ Μανούσο Τριβιζά του ποταί κηρ Πέρω άπο την Στία, ύσε δουκάτα κορέντε ο', ύγουν εύδομήντα, τα έμέτρισες διά λόγου μου έσί ό λεγόμενος Μαρκώνης του μισερ Φραντζέσκω Μπρικώ, βενετζιάνω και αυτά τα ηριμένα δουκάτα ο' ήνε ρέστος, σάλδος καί ήντρεγα σατησφατζιώ ύσε δουκάτα κορέντε ρο', απόυ ο λεγόμενος κηρ Μα- νούσο Τριβιζάς ύθελε να μου δώσι απάνο υστόν τώπο απου εγώ του πάκτοσα, καθός {ύστο} με ηνστρουμέντο της αφιταζός φένετε καμομένω δια χουρός του μισερ Μανέα Ζάμορο, νοταρίου, υστάς ιδ' του Ίουλλίω αφνζ΄ οσάν υσε ’κήνο. Διά τα οπιά στάμενα κράζομε πλερομένος καί σατησφάδος καί στρέφο τον λεγόμενω πακτοσάρι σίγουρο με τα μέρι του καί αναπαμένω {και τυποτας από}.

Μάρτυρες παρακαλετοί /119r +κηρ Στεφανή Σαμαθράκεις, + κηρ Αλέ- ξι Μαλαχίας, υιός του κηρ Γεοργαντί.

 

 

 

 

                                                           363

                                        ΕΙΔΙΚΟ ΠΛΗΡΕΞΟΥΣΙΟ

                                                                              1559, 28 Αυγούστου

Η Έλενα. κόρη του Μανόλη Στάθη και σύζυγος του Μιχελή Σκλαβούρη, εξουσιοδοτεί του σύζυγό της να παραλάβει στα Κύθηρα το μερίδιό της από την πατρική και μητρική κληρονομιά και να το διαχειριστεί όπως νομίζει.

Κομεσiόν κάμνο εγώ Έλενα, θυγάτηρ του ποτέ κηρ Μανόλη Στάθι και σιμβία του κηρ Μιχελή Σκλαυούρι, κατικούμενη ύστο Έξέπορτω, εσένα του λεγομένου μου ανδρός κηρ Μιχελή Σκλαυούρι, πρεζένταις και ατζετάρις, ότι δίδο σου παντία ληνπερτά και γεμάτην εξουσία τζενεραλμέντε, όσπερ το ειδιό μου κορμί, να μπορίς με κάθα μώδο, στράτα καί φόρμα ύστον τόπο τής Κηθηρίας να πάρις καί να ρεκουπεράρις όλον εκήνο το αδελφομήρι απόυ μου τοκάρι από τα καλά του ποταί λεγομένου μου {άνδρός} πατρός όσπερ και μητέρας και πάσα άλο απόυ με ανυμένει, ύτης στάμπελε όσπερ και μόμπελαι και αυτά να πουλής, να χαρίζης. να πακτώνης, να κάνης ηνστρουμέντο της πακτοσάς και πουλισάς καί πάσα άλο, ό,τι εσένα φένετε και αρέσι και ούτος να μπορίς υστο μεγαλιότατο πρευεδόρο του αυτού τόπου και ύς πάσα άλω οφίτζιο και μαγιστράτο και κριτήν της εκλαμπροτάτης μας αφεντίας, κόντρα με κάθα άνθρωπον και ανθρώπους απου {έχο} θέλει φανί και κρατούσι τα λεγόμενα πράματα, να πιάνης αβοκάτο και αβοκάτους, τέρμενω και τέρμενα, κοντραδιτζιόνες, νόμους να ζυτάς, σετεντζηαις ν’ ακούγης, ν’ απελάρις όβερ να λαουντάρις, πάτον και σηνίβασι ά σου φανή να /120r κάμνης και άλμπιτρους να υάνης, κομισόν αλόν και κομίσους υστό ποδάρι σου να βάνης, να ορίζης. να σετεντζηάρης, να ηντρομετέρις, ν’ αμαχέυις, να σκοδέρνης, να παραλαμβάνοις και ύστα παραλαμβάνοις σιγουρτά και άναπαψι να κάνης, όρκος αν ακαδέρι απάνο υστήν ψυχήν μου να τόνε πέρνης και αλονών όρκους να δίδις. να κάνης και να τελιώνης όλα μου τα χριαζόμενα με την κρίσι και όξο από την κρίσι τζενεράλ κομεσιόν και ότι κάμης νά ’νε καλά καμομένω καί ούτος ύμε κοτέντα.

Μάρτυρες παρακαλετοί μαΐστρο Γεόργι Τζαμαύτις και μαΐστρο Ιωάννη Μουσούρος, μουράρι.

 

 

 

        

 

    Ανάλυση γλωσσικών φαινομένων

 

Στο κείμενο 363 παρατηρούμε την σίγηση του τελικού -ν στον υποθετικό σύνδεσμο αν και την γραφή του ως απλό «α» που ονομάζεται φαινόμενο της αποκοπής στην φωνητική-φωνολογίας. Ταυτόχρονα όμως στο ίδιο κείμενο υπάρχει και το «αν» αυτούσιο, όπως το γράφουμε και σήμερα.

Επίσης παρατηρούμε τα ακόλουθα γλωσσικά φαινόμενα που βρίσκονται σε διαδικασία εξέλιξης/αλλαγής κατά τη δημώδη ελληνική του 16ου και 17ου αιώνα:

i.        Τη σίγηση του τελικού -ν στον υποθετικό σύνδεσμο αν > α (φαινόμενο της αποκοπής στο επίπεδο της φωνητικής/φωνολογίας).

ii.       Την προσθήκη του ο- στην πρόθεση δια > οδια (φαινόμενο της προσθήκης ή ανάπτυξης στοιχείων στο επίπεδο της φωνητικής/φωνολογίας).

iii.     Την προσθήκη του -γ- στο εσωτερικό ρημάτων που λήγουν σε -ευω [-evo] (φαινόμενο της επένθεσης στο επίπεδο της φωνητικής / φωνολογίας). Η προσθήκη του -γ- μπορεί να απαντηθεί σε όλα τα πρόσωπα, ενικού και πληθυντικού, του Ενεστώτα και στις δύο φωνές π.χ.: δουλεύω > δουλεύγω, δουλεύει > δουλεύγει, αγριεύεται > αγριεύγεται.

iv.      Την αιτιατική πληθυντικού του θηλυκού άρθρου τες ή ταις και τους ανταγωνιστικούς τύπους τας και τις, καθώς και τους αντίστοιχούς τους εμπρόθετους τύπους, δηλαδή στες / σταις / στας / στις (φαινόμενο γλωσσικής αλλαγής στο επίπεδο της μορφολογίας του άρθρου).

       Κάποιες φορές οι εμπρόθετοι τύποι μπορεί να εμφανίζονται με την πρόθεση υ-, δηλαδή υστες / υσταις / υστας / υστις.

v.       Τη νεότερη ρηματική κατάληξη γ΄ προσώπου πληθυντικού αριθμού Ενεστώτα ενεργητικής φωνής -ουν συγκριτικά με την παλαιότερη κατάληξη -ουσι(ν) (φαινόμενο γλωσσικής αλλαγής στο επίπεδο της μορφολογίας του ρηματικού συστήματος).

vi.      Τη νεότερη ρηματική κατάληξη γ΄ προσώπου πληθυντικού αριθμού Ενεστώτα Παθητικής φωνής των βαρύτονων ρημάτων -ουνται συγκριτικά με την παλαιότερη κατάληξη -ονται (φαινόμενο γλωσσικής αλλαγής στο επίπεδο της μορφολογίας του ρηματικού συστήματος).

vii.     Τη δημιουργία του γερουνδίου με τη κατάληξη -οντας < την κατάληξη -οντες της μετοχής του Ενεστώτα (φαινόμενο γλωσσικής αλλαγής στο επίπεδο της μορφολογίας του ρηματικού συστήματος).

viii.   Την εμφάνιση του τύπου απού, που μπορεί να έχει σχηματιστεί, είτε από την πρόθεση από (φαινόμενο της στένωσης του [o] σε [u] (κλείσιμο) στο επίπεδο της φωνητικής / φωνολογίας), είτε από τον αναφορικό δείκτη οπού (φαινόμενο του ανοίγματος του [o] σε [a] στο επίπεδο της φωνητικής / φωνολογίας).

 

 

 

 

Πηγές:

 

Χαιρετάκης, Γ. (2020). Η μορφολογία της κρητικής διαλέκτου: κλίση και παραγωγή.

 

Σπανάκης, Σ. Γ. Το κρητικό γλωσσικό ιδίωμα.

 

Ελένης Καραντζόλα, αναπληρώτριας καθηγήτριας γλωσσολογίας στο Τμήμα Μεσογειακών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αιγαίου, γλωσσική ανάλυση φαινομένων στην μεσαιωνική κρητική διάλεκτο.

 

Πανοπούλου A. (2015). Πέτρος Καστροφύλακας, Νοτάριος Χάνδακα: Πράξεις 1558-1559. Εκδόσεις: ΒΙΚΕΛΑΙΑ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ (ΔΗΜΟΣ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ)

Σειρά ΒΕΝΕΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ ΤΗΣ ΚΡΗΤΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ 11.

 

ΠΡΩΙΜΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΩΔΗΣ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ (2012). Γλώσσα, παράδοση και ποιητική. Επιμέλεια: Μαυρομάτης Γ., Αγιώτης Ν. Έκδοση: Βικελαία Δημοτική Βιβλιοθήκη.