Οι Μεσο-ολυμπιάδες του 19ου αι

 

Αφιερωμένο στον Υπουργό μας, Λευτέρη Αυγενάκη,

Μια χρυσή πινακίδα που γράφει επάνω της
ΖΑΠΠΕΙΟΝ ΜΕΓΑΡΟΝ», κοσμεί εδώ και 3 αιώνες την είσοδο του μεγάρου αυτού στο κέντρο της Αθήνας, που μένει εκεί καλογυαλισμένη και ασάλευτη χρόνια τώρα, μέσα από το πέρασμα δεκαετιών. Τριγύρω αλλάζει η χώρα, άλλαξε το νόμισμα, οι συνθήκες ζωής και οι ίδιοι οι άνθρωποι. Μέσα σε καύσωνες και πλημμύρες, μέσα σε χιόνια, αλλάζοντας η θερμοκρασία της μόνο σε παγωμένο μέταλλο ή καυτό που το ζεσταίνει ο ήλιος, μένει εκεί ασάλευτη και αιώνια, κι ούτε σεισμοί, ούτε φωτιές και καταιγίδες δεν την αλλάζουν. Γράφει επάνω το όνομα του εθνικού ευεργέτη, που χρηματοδότησε και κληροδότησε στον εξάδερφο του Κωνσταντίνο, την κατασκευή αυτού του μεγάρου, που μοιάζει με αρχαιοελληνικό και ρωμαϊκό ταυτόχρονα δημιούργημα με το χαρακτηριστικό μεγάλο αίθριο και τις κολώνες στην είσοδο και στο περιστύλιο να θυμίζουν αρχαιοελληνικό ναό. Δημιούργημα του αρχιτέκτονα Χάνσεν με την επίβλεψη του Τσίλλερ, γερμανού αρχιτέκτονα και φίλου του βασιλιά Γεωργίου Α.

Στην εποχή της ψηφιακής τεχνολογίας, η ομορφιά του συναντά τον επισκέπτη από την άλλη άκρη της γης. Το όνομα του μεγάρου αυτού συνδέθηκε με την υπογραφή της εισόδου της χώρας μας στην Ευρωπαϊκή Ένωση (τότε Ε.Ο.Κ. το 1979) και πριν από αυτό με την επαναγνωριμία των Ελλήνων, του 19^ου αιώνα με τους ολυμπιακούς αγώνες της αρχαιότητας, και ιδιαίτερα με την Τρίτη Ολυμπιάδα του 1888, όταν και τελέστηκαν τα εγκαίνια του.

Σύμφωνα με την επιθυμία του εθνικού ευεργέτη Ευαγγέλου Ζάππα, ξεκίνησαν να τελούνται πέντε άγνωστες ολυμπιάδες στα μέσα του 19^ου αι, αναβιώνοντας την επιθυμία για τους σύγχρονους ολυμπιακούς αγώνες και συνδέοντας τα νιάτα με την ιδέα του αθλητισμού. Από τις ολυμπιάδες αυτές που τελέστηκαν από το 1859 μέχρι το 1889 εμφυτεύτηκε ξανά η ιδέα του αθλητισμού, αναβιώνοντας το πνεύμα της άσκησης και του ευ αγωνίζεσθαι στον λαό και στα ελληνικά σχολεία στα οποία εισήχθηκε ο αθλητισμός ως στοιχείο και αυτός της εκπαίδευσης, θυμίζοντας εκείνο το αρχαίο ρητό «νους υγιής εν σώματι υγιές».

 

Αποκτώντας εθνική ταυτότητα, οι Έλληνες, μετά την απελευθέρωσή τους από τους Τούρκους (στο κομμάτι της Πελοποννήσου αρχικά και της Στερεάς Ελλάδας) έκαναν κάποιες αποτυχημένες προσπάθειες για την  αναβίωση των αγώνων της αρχαίας Ολυμπίας.

Η αποτυχία να ανασυσταθούν οι αγώνες κατά τη διάρκεια της πρώτης δεκαετίας μετά την ίδρυση του ελληνικού κράτους, μπορεί να αποδοθεί στις κυρίαρχες για την εποχή απόψεις για τη σωματική άσκηση και στη μονομερή καλλιέργεια των γραμμάτων, που απέβλεπε στην αποκλειστική ανάπτυξη του πνεύματος. Η διοργάνωση των τεσσάρων Ολυμπιακών Αγώνων στην Αθήνα (1859-1889) , με πρωτοβουλία του Ευάγγελου Ζάππα, μπορεί να εκληφθεί ως ερμηνεία της παραπάνω στάσης, δικαιολογώντας την άποψη ότι επρόκειτο  περισσότερο για αγώνες πνεύματος  παρά σώματος. Οι Ζάππειες Ολυμπιάδες, όπως ονομάστηκαν οι εν λόγω αγώνες, πήραν το όνομα «Ολύμπια»  «ως εκ της ομοιότητός των προς τους περιωνύμους αρχαίους ολυμπιακούς αγώνας».  Στην πραγματικότητα οι αγώνες υλοποιήθηκαν στο περιθώριο βιομηχανικών εκθέσεων, στις οποίες γινόταν παρουσίαση επιτευγμάτων διαφόρων τομέων της οικονομίας.

Ο Ευάγγελος Ζάππας,  που ήταν Έλληνας ομογενής από τη Ρουμανία, όπου ζούσε και είχε αναπτύξει έντονη επιχειρηματική δράση, παίρνοντας αφορμή από τα δημοσιεύματα των αδελφών Σούτσου και το γενικότερο πνευματικό κλίμα αναβίωσης των Ολυμπιακών αγώνων «την περί Ολυμπίων ιδέα συνέλαβον από το 1843, εποχήν του Συντάγματος», όπως δήλωνε ο ίδιος. Έτσι το 1856 υπήρξε η χρονική αφετηρία της νεότερης και πιο επίσημης απόπειρας για αναβίωση των Αγώνων στην Ελλάδα από τον Ευάγγελο Ζάππα.

Η διενέργειά τους, λοιπόν, καθορίστηκε να λαμβάνει χώρα ανά τετραετία και θα ενσωμάτωνε τόσο την πραγματοποίηση αθλητικών αγώνων όσο και την έκθεση γεωργικών και βιομηχανικών προϊόντων. Η νομική υπόσταση όλων αυτών δόθηκε κατόπιν σχετικού διατάγματος (19 Αυγούστου 1858), το οποίο ακολούθησε η σύσταση της Επιτροπής Ολυμπίων, που ήταν επιφορτισμένη με την ευθύνη της διοργάνωσής τους. Το Βασιλικό Διάταγμα μάλιστα προέβλεπε την τέλεση της Α΄ Ζάππειας Ολυμπιάδας στο Παναθηναϊκό Στάδιο, υπό τον όρο ότι ο χώρος θα διαμορφωνόταν κατάλληλα.  Παρόλο που το Στάδιο ήταν ακόμα ένα άμορφο σκάμμα στον Αρδηττό, αυτή αποτελούσε την πρώτη επίσημη αναφορά για την τέλεση αγώνων στο χώρο αυτό κατά τη διάρκεια των νεότερων χρόνων. Η αρχική, όμως, ιδέα αξιοποίησης του χώρου για τη διεξαγωγή της Α΄ Ζάππειας Ολυμπιάδας, εγκαταλείφθηκε σύντομα, καθώς αυτός δεν πληρούσε τις προϋποθέσεις για τη φιλοξενία των Αγώνων. Έτσι η τέλεσή τους έγινε στην πλατεία Λουδοβίκου (σημερινή πλατεία Κοτζιά).

Σύμφωνα με τη σύλληψη της ιδέας από τον Ευάγγελο Ζάππα, τα Α΄ Ολύμπια (1859) ως θεσμός που λειτούργησε παράλληλα με την έκθεση εμπορικών προϊόντων, είχαν ως βασικό στόχο την προαγωγή παραμέτρων που αφορούσαν δραστηριότητες αθλητικού και πολιτιστικού χαρακτήρα. Έτσι κατόπιν επιθυμίας του Ζάππα πραγματοποιήθηκε η ανέγερση κτηρίου από όπου «η Αυλή και οι Ελλανοδίκαι θα ηδύναντο από ευρέος εξώστου να επιβλέπωσι τους αγώνας και τας μυριάδας των περικαθήμενων θεατών», που βρισκόταν στην κορυφή του Παναθηναϊκού Σταδίου.

Η πρόθεση οικονομικής συμβολής για τη διοργάνωση αθλητικών αγώνων στη σύγχρονη Ελλάδα εφάμιλλων των αρχαίων Ολυμπιακών Αγώνων, εκφράστηκε με επιστολή του Έλληνα ομογενή προς το βασιλιά Όθωνα. Το έναυσμα δόθηκε από το άρθρο του Π. Σούτσου που προκάλεσε τον ενθουσιασμό του Ευάγγελου Ζάππα, ο οποίος διέθεσε το ποσό του ενός εκατομμυρίου φράγκων (40 χιλιάδων χρυσών λιρών).

Ο Όθωνας ένιωσε αμηχανία, χαρακτηρίζοντας «παράδοξη» και «γελοία» την πρόταση του Ζάππα. Μάλιστα, αφού συμβουλεύτηκε τον Αλέξανδρο Ρίζο Ραγκαβή, που ήταν υπουργός Παιδείας, κατέληξε στην απόφαση ότι, για να θεωρηθεί υλοποιήσιμη και όχι ρομαντική η προσφορά του Ζάππα, θα ήταν καλό το ποσό να διατεθεί στο έργο ανέγερσης κτηρίου, κατάλληλου για τη φιλοξενία γεωργικών και βιομηχανικών εκθέσεων. Άλλωστε η έκθεση εμπορευμάτων ως θεσμός είχε ήδη καθιερωθεί στις μεγαλουπόλεις της Ευρώπης από τα μέσα του 19ου αιώνα, προσελκύοντας το παγκόσμιο ενδιαφέρον. Έτσι η συμφωνία ανάμεσα στο Ζάππα και την πολιτική εξουσία εντάχθηκε στο πλαίσιο αυτό και οδήγησε στον καθορισμό κανονιστικού πλαισίου για τη διεξαγωγή των Ολυμπιακών Αγώνων.

Οι αντικειμενικές δυσκολίες από χωροταξικής άποψης οδήγησαν το 1869 τη Βουλή των Ελλήνων να παραχωρήσει μια έκταση 80 χιλιάδων στρεμμάτων μεταξύ Ανακτόρων και Παναθηναϊκού Σταδίου, γεγονός που επέτρεψε την πραγμάτωση του οράματος του Ζάππα, που επιθυμούσε ανέγερση κτηρίου πολύ κοντά στο Στάδιο, έτσι που Στάδιο και νεοαναγερθέν κτήριο να έχουν αλληλοσυμπληρωματική σχέση, που θα υποβοηθούσε στην τέλεση των αγώνων. Ο αρχιτέκτονας Μπουλανζέ το 1875 εκπόνησε το σχέδιο ανέγερσης του κτηρίου, η οποία όμως συνεχίστηκε από το μηχανικό Μεταξά, επειδή ο Μπουλανζέ πέθανε. Ο Μεταξάς ανέλαβε αργότερα και την αναστήλωση του Σταδίου, ενώ το 1880 ο Ζάππας ανέθεσε εξαρχής το έργο στο Θεόφιλο Χάνσεν, επειδή προέκυψαν νέες δυσκολίες.

Η πρώτη Ολυμπιάδα διεξήχθη στις 15 Νοεμβρίου 1859 παρουσία του βασιλιά Όθωνα και επιφανών προσωπικοτήτων του πολιτικού και στρατιωτικού κόσμου. Τον διαγωνισμό παρακολούθησαν πολιτικοί και στρατιωτικοί ηγέτες. Οι διαγωνισμοί που διεξήχθησαν περιλάμβαναν τα εξής:

Στάδιο, Δίαθλο, Μπάλα, Δισκοβολία και Ιππικοί αγώνες (οι οποίοι χωρίστηκαν σε Ερασιτεχνικούς και Μη Ερασιτεχνικούς), ρίψη ακοντίου, (χρησιμοποιώντας το κεφάλι ταύρου ως στόχο), πέντε άλματα πάνω από έναν ασκό κρασιού και αναρρίχηση σε ιστούς. 

Χαρακτηριστικό γνώρισμα των αθλητικών αγώνων είναι η έλλειψη σχεδιασμού και σαφών κανόνων.

Οι αθλητικοί διαγωνισμοί χαρακτηρίζονται από κακό σχεδιασμό, έλλειψη σαφών αγωνιστικών κανόνων και αδυναμία κατανόησης των ονομάτων των αγώνων. Οι εφημερίδες της εποχής καταδίκαζαν την προχειρότητα των αγώνων. Οι διοργανωτές κατηγορήθηκαν για έλλειψη ιστορικής παιδείας και για προσβολή των ολυμπιακών ιδεωδών.

Το ακόλουθο κείμενο το καταδεικνύει αυτό: "Αλλά το θέαμα ήταν τόσο αηδιαστικό που όλοι ήταν δυστυχισμένοι εξαιτίας του». 

Αν και η πρώτη Ολυμπιάδα δεν αφύπνισε το αθλητικό πνεύμα των Ελλήνων, έφερε για πρώτη φορά τους Έλληνες από το εσωτερικό και έτσι, για πρώτη φορά οι άνθρωποι εντός και εκτός του ελληνικού κράτους μπόρεσαν να συναντηθούν στην Αθήνα και να εκπροσωπήσουν την πρόοδο της Ελλάδας στον υλικό και στον πνευματικό τομέα. Ταυτόχρονα, θα μπορούσε να επιβεβαιωθεί η κοινή καταγωγή και η ιστορική συνέχεια του ελληνικού λαού.

Τέλος, η πρώτη Ολυμπία ήταν μια ευκαιρία για τη Μικρή Ελλάδα να γίνει αντιληπτή από άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Χαρακτηρίστηκε από το γεγονός ότι μόλις ο William Penny πληροφορήθηκε για τους Ολυμπιακούς Αγώνες αυτούς θέσπισε το βραβείο  της «ευγενούς γενναιότητος». Η πρώτη ολυμπιάδα μπορεί να απέτυχε, αλλά άφησε πίσω της μια θετική αύρα.

 

             Δεύτεροι Ολυμπιακοί Αγώνες - Ζάππεια (1870)

Ο θάνατος του Ζάππα το 1865 δεν εμπόδισε τη διοργάνωση των επόμενων Ολυμπιακών Αγώνων. Ο ίδιος έφερε το θέμα εις πέρας από μόνος του. Μετά το θάνατό του, ο εξάδελφός του Κωνσταντίνος, ορίστηκε εκτελεστής της διαθήκης του και, με βασιλικό διάταγμα, στις 22 Ιουλίου 1869, ιδρύθηκε η επιτροπή "Ολυμπίων και Κληροδοτημάτων Ζάππα», το οποίο καθόριζε τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1870.

Στις 15 Νοεμβρίου πραγματοποιήθηκαν οι αθλητικοί αγώνες του 1870, στους οποίους παρέστη ο νέος βασιλιάς Γεώργιος Α΄ (μετά την πολιτική αναταραχή του 1870)  στο αρχαίο Παναθηναϊκό Στάδιο, το οποίο και επισκευάστηκε για να φιλοξενήσει τους αγώνες. Σκάφτηκαν σκαλοπάτια στις πλαγιές του Αρδητού για να δημιουργηθούν καθίσματα για τους θεατές. Οι αθλητικές εκδηλώσεις περιλάμβαναν το δίαθλο, την δισκοβολία, τον ακοντισμό, τη σφαιροβολία, τη πάλη, το άλμα εις μήκος, το τριπλούν, το άλμα επί κοντώ ,άλμα εις μήκος, άλμα επί κοντώ, άλμα επί κοντώ, άλμα επί κοντώ, αναρρίχηση επί κάλω και σε ιστό, διελκυνστίδα.

Η οργάνωση των αγώνων αυτών ήταν πολύ καλή. Η οργανωτική επιτροπή αποτελούνταν από καθηγητές, εκδόθηκαν κανόνες. Οι αθλητές ήταν ομοιόμορφα ντυμένοι, οι συμμετοχές δεν ήταν τυχαίες και υπήρχε καθορισμένος χρόνος για την προετοιμασία του διαγωνισμού. Δημιουργήθηκαν συγκεκριμένες τελετές για τον διαγωνισμό όπου συμμετείχε μια χορωδία 40 ατόμων, η οποία τραγουδούσε τον ολυμπιακό ύμνο,   (που συνέθεσαν οι καθηγητές Τ. Γ. Ορφανίδης και Ρ. Παρίσης), και οι αθλητές έδωσαν για πρώτη φορά όρκο του ευ αγωνίζεσθαι. Στους αγώνες έλαβαν μέρος 20.000 με 25.000 άτομα, αλλά τα έπαθλα ήταν και πάλι σε μετρητά.

Προβλέπονταν επίσης αγώνες ναυτικοί, ιππασίας και σκοποβολής.

Αλλά για διάφορους λόγους δεν πραγματοποιήθηκαν. Δεκαπέντε ημέρες νωρίτερα (11 Ιανουαρίου 1870) είχε ξεκινήσει η έκθεση προϊόντων η οποία κράτησε συνολικά περίπου τέσσερις μήνες.

Η τελετή λήξης των Ολυμπιακών Αγώνων έγινε στις 14 Μαρτίου 1871. Η αθλητική επιτυχία των δεύτερων Ολυμπιακών Αγώνων ήταν μεγάλη και προκάλεσε ιδιαίτερο ενθουσιασμό στο κοινό και στους πολιτικούς ηγέτες.

Με ανάλογη επιτυχία διεξήχθησαν και οι αγώνες γλυπτικής, ζωγραφικής, αρχιτεκτονικής και ποίησης. Η δεύτερη Ολυμπιάδα ήταν η πρώτη πραγματική επαφή μεταξύ του ελληνικού λαού και του αθλητισμού, καθώς και της αρχαίας ολυμπιακής ιστορίας. Οι αρχαίοι αγώνες και τα ιδανικά τους συνδέθηκαν με το νεοσύστατο ελληνικό κράτος. Αυτό ήταν το πρώτο και σημαντικότερο γεγονός στην ιστορία των Ολυμπιακών Αγώνων. Ήταν ουσιαστικά η πρώτη και η πιο σοβαρή προσπάθεια για την αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων.

 

Τρίτη Ολυμπιάδα - Ζάππεια (1875)

Η επιτυχία των Ολυμπιακών Αγώνων του 1870 και η θετική εντύπωση που προκάλεσαν ώθησε την επιτροπή Ολυμπίων και Κληροδοτημάτων Ζάππα να ξεκινήσει σχεδόν αμέσως τον σχεδιασμό της επόμενης Ολυμπιάδας, καθώς και να κατασκευάσει ένα γυμναστήριο. Οι αγώνες ορίσθηκαν για την πρώτη Κυριακή μετά το Πάσχα του 1875 με βασιλικό διάταγμα.

Στην εμπορική έκθεση της 3ης Ολυμπιάδας συμμετείχαν 1.200 εκθέτες από την Ελλάδα και 72 από το εξωτερικό. Ιδιαίτερης σημασίας και συμβολισμού ήταν και η συμμετοχή Ελλήνων από τα οθωμανικά εδάφη. Συμμετείχαν εκπρόσωποι των σημαντικότερων οικονομικών, πολιτιστικών και αστικών κέντρων της εποχής, όπως η Ρώμη, το Παρίσι, η Οδησσός, η Αλεξάνδρεια).

Υπήρχαν και συμμετέχοντες που διαγωνίστηκαν στη ζωγραφική, τη γλυπτική, την αρχιτεκτονική, τη μουσική, την ποίηση και τη λογοτεχνία. Προσφέρθηκε επίσης ένα βραβείο για τη συγγραφή ενός αθλητικού βιβλίου. Για την αξιολόγηση των καλλιτεχνικών έργων συγκροτήθηκαν επιτροπές μέσα στους δήμους και τα προξενεία.

 

Στις 18 Μαΐου 1875 έγιναν οι αθλητικοί αγώνες στο Παναθηναϊκό Στάδιο και προσέλκυσαν 15.000 θεατές. Την ευθύνη για τον αγώνα και τους αθλητές είχε ένας από τους πρωτοπόρους της Ελλάδας, ο Ιωάννης Φωκιανός, ένας από τους πρωτοπόρους του ελληνικού αθλητισμού. Ο Φωκιανός ήταν ένας από τους ιδρυτές του αθλήματος, ο οποίος πρόσθεσε το μονόζυγο και το δίζυγο στα υπάρχοντα αγωνίσματα και όρισε ότι οι συμμετέχοντες αθλητές πρέπει να είναι απόφοιτοι γυμνασίου και πανεπιστημίου και να είναι άνω των 17 ετών. Ο αριθμός των αγωνιζομένων ήταν συνολικά 24. Οι αθλητές φορούσαν και πάλι στολή. Ανάμεσά τους ήταν οι εξής αθλητές:  ο Σπύρος Μερκούρης (μετέπειτα δήμαρχος Αθηναίων), ο Γεώργιος Ορφανίδης (που υπήρξε αθλητής και στους πρώτους σύγχρονους ολυμπιακούς αγώνες) και ο ποιητής Γεώργιος Δροσίνης, ο οποίος έγραψε για τον Φωκιανό: «Μου άνοιξες διάπλατα τη μουχλιασμένη πόρτα του σχολείου και με έβγαλες στον καθαρό αέρα. Μου πήρες τα μάτια από τα βιβλία και μου έμαθες για την πραγματική ζωή», εκφράζοντας έτσι την ανάγκη για μια ισορροπημένη ανάπτυξη του ψυχικού και του φυσικού σώματος.

Ο αγώνας στο στάδιο δεν ήταν τόσο επιτυχημένος όσο ο αμέσως προηγούμενος. Ο τύπος της εποχής επεσήμανε ενεργά την προχειρότητα και την ακαταστασία κατά τη διάρκεια των αγώνων.

Μία εβδομάδα νωρίτερα στην Ολυμπία διεξήχθη για πρώτη φορά διαγωνισμός σκοποβολής με τη συμμετοχή 34 αθλητών.

Οι Ολυμπιακοί Αγώνες της 3ης Ολυμπιάδας δεν ήταν το αποτέλεσμα της Ολυμπιακής παιδείας που υπήρχε στην Ελλάδα, αντίθετα ήταν ένα σκαλοπάτι για την ανάπτυξη αυτής της παιδείας και την εισαγωγή της φυσικής αγωγής στην εκπαίδευση και την εμπλοκή ευρύτερων κοινωνικών στρωμάτων, ιδιαίτερα των νέων, στον αθλητισμό.

 

            Τέταρτη Ζάππεια Ολυμπιάδα (1888-1889)

Η τέταρτη Ολυμπιάδα ξεκίνησε στις 20 Οκτωβρίου 1888 με βασιλικό διάταγμα και παράλληλα εγκαινιάστηκε το Ζάππειο Μέγαρο, το οποίο σχεδιάστηκε από τον Θεόφιλο Χάνσεν και επέβλεψε ο Ερνέστος Τσίλλερ. Παράλληλα χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά στην πρωτεύουσα ο ηλεκτρικός φωτισμός.

Δέκα χρόνια νωρίτερα (1878) συνεχίστηκε η κληρονομιά του Ζάππα, όταν παραδόθηκε το "Κεντρικό Γυμναστήριο" στο Υπουργείο Παιδείας από την επιτροπή Ολυμπίων και κληροδοτημάτων Ζάππα. 

Και στην ολυμπιάδα αυτή οργανώθηκαν διαγωνισμοί οι οποίοι περιλάμβαναν ποίηση, ζωγραφική, μουσική και γλυπτική, καθώς και έναν πνευματικό διαγωνισμό προς τιμήν του Ζάππα και ένας θεατρικός διαγωνισμός προς τιμήν του Κωνσταντίνου Ζάππα. Ιδιαίτερη προσοχή δόθηκε επίσης στις εκθέσεις προϊόντων που πραγματοποιήθηκαν στο Ζάππειο. Παράλληλα, η αρχαία Ολυμπία απέκτησε ιδιαίτερη δυναμική τόσο εντός όσο και εκτός του ελληνικού κράτους.  Πολλοί άνθρωποι θέλησαν να συμβάλουν στην επιτυχία των αγώνων αθλοθετώντας διάφορα βραβεία, κυρίως  Έλληνες του εξωτερικού. Είναι χαρακτηριστική η προσφορά των Α. Στεφάνοβιτς-Σκιλίτσης από την Κωνσταντινούπολη, ο Ι. Πεσματζόγλου από την Αίγυπτο, καθώς και στην ελληνική κοινότητα της Τεργέστης. 

Στις 30 Απριλίου 1889 ξεκίνησαν οι αθλητικοί αγώνες. που προσέλκυσαν περισσότερους συμμετέχοντες από την προηγούμενη ολυμπιάδα. Οι περισσότεροι αθλητές εξασκούνταν στο "Κεντρικό Γυμναστήριο". Σημαντική είναι και η συμβολή του Φωκιανού. Η συμβολή του Φωκιανού είναι επίσης σημαντική, η οποία αυτή τη φορά δεν περιορίστηκε στον οργανωτικό τομέα, αλλά συνέβαλε και οικονομικά κυρίως διορθώνοντας λάθη και παραλείψεις των διοργανωτών.

Τα αθλήματα που διεξήχθησαν είναι : δισκοβολία, ακοντισμός, άλμα επί κοντώ, άλμα εις ύψος, άλμα εις μήκος, άλμα σε εφαλτήριο και ασκήσεις σε δίζυγο, άρση βαρών με ένα χέρι, άρση βαρών με δύο χέρια, αναρρίχηση σε ιστό και αναρρίχηση επί κάλω (ένα αγώνισμα της γυμναστικής που περιελάβανε αναρρίχηση με σκοινί).

Ο Φωκιανός συνεχίζοντας τις προσπάθειές του μετά τους 4ους Ολυμπιακούς Αγώνες και την προσφορά του στο άθλημα (διοργάνωση ανεπίσημων αγώνων στίβου και ενόργανης γυμναστικής), έγινε ηγετική φυσιογνωμία του ελληνικού αθλητισμού και συνέβαλε στην αφύπνιση του αθλητικού πνεύματος και στη δημιουργία των προϋποθέσεων για την υιοθέτηση των σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων.

Παρά τα λάθη, τις ατέλειες,  τις διαφορετικές προτεραιότητες, και τη χαμηλή συμμετοχή των αθλητών, δημιουργήθηκαν οι προϋποθέσεις για την αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων. Οι Αγώνες αυτοί ήταν οι τελευταίες διοργάνωσες των Ελληνικών Ολυμπιακών Αγώνων και ο πρόδρομος των σύγχρονων παγκόσμιων πρωταθλημάτων Ολυμπιακών Αγώνων.

Η ελληνική κοινωνία ήταν έτοιμη να φιλοξενήσει και να διαχειριστεί τη διοργάνωση αυτή.  Οι τέσσερις Ζάππειες Ολυμπιάδες ήταν ένας συνδυασμός αρχαίων και σύγχρονων αγωνισμάτων. Για πρώτη φορά συνδέθηκαν στην πράξη τα καλύτερα αθλητικά στοιχεία του σύγχρονου (κυρίως ευρωπαϊκού) πολιτισμού, με τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό. Ταυτόχρονα, καθιέρωσαν τους κανόνες των αθλημάτων, τους όρους συμμετοχής και, κυρίως, τον διαχωρισμό μεταξύ επαγγελματικού και ερασιτεχνικού αθλητισμού, το οποίο έγινε στη συνέχεια θεμελιώδης αρχή του Ολυμπισμού.

Παράλληλα, παρείχαν γνώσεις και εμπειρία στη διοργάνωση αθλητικών εκδηλώσεων, ενώ παράλληλα κατέδειξαν επίσης το πρόβλημα της έλλειψης αθλητικών εγκαταστάσεων και την ανάγκη της δημιουργίας τους. Ταυτόχρονα, τους δόθηκαν οι πρώτες ιδέες για το τελετουργικό αυτό το οποίο χρησιμοποιείται ακόμη και σήμερα (όρκος, ύμνος αγώνων, μετάλλια, πιστοποιητικά, διπλώματα, τελετές έναρξης και λήξης, αθλητική ενδυμασία κλπ.).

Η ανάγκη για γυμναστική και αθλητισμό στη σχολική εκπαίδευση "προωθήθηκε". Μια νέα γενιά άρχισε να ενδιαφέρεται για τον αθλητισμό και γεννήθηκαν οι πρώτοι αθλητικοί σύλλογοι. Δεν πρέπει επίσης να ξεχνάμε ότι από τον Ιωάννη Φωκιανό γεννήθηκε ο Πανελλήνιος Γυμναστικός Σύλλογος, ο οποίος συνέβαλε στην αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων.

Τέλος, έδωσαν στους Έλληνες στοιχεία και γνώσεις του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού των προγόνων τους, και  τους εμφύσησαν υπερηφάνεια για την καταγωγή τους και ενίσχυσαν τους δεσμούς μεταξύ των απανταχού Ελλήνων.

Επίσης, ενίσχυσαν τους δεσμούς μεταξύ των Ελλήνων. Το σημαντικότερο, όμως ήταν ότι διαμόρφωσαν την ελληνική κοινή γνώμη για την ιδέα να φιλοξενήσει το πρώτο διεθνές αθλητικό γεγονός, τους σύγχρονους Ολυμπιακούς Αγώνες, με την πρώτη διοργάνωση στην Αθήνα, το 1896.