Ο αρχαίος Ιππόδρομος της Θεσσαλονίκης

 Αντίγραφο επιστολής.

Στις 10-2-2020 απέστειλα e-mail στην εφορεία αρχαιοτήτων της Θεσσαλονίκης, με στόχο αν υπήρχαν τα αρχεία από τις αρχαιολογικές αυτοψίες και άδειες του 1952, να διορθωθεί η αδικία που έγινε και το αρχαιολογικό έγκλημα, να γκρεμιστούν οι αρχαίες στοές του ιπποδρόμου και ένα μέρος των κερκίδων που κάθονταν οι θεατές, για να χτιστεί στη θέση του πατρικού του παππού μου η πολυκατοικία της πλατείας ιπποδρομίου 21, όπου δίπλα σε αυτήν βρισκόταν και το αυτοκρατορικό θεωρείο, όπου έβγαινε ο αυτοκράτορας στον ιππόδρομο για να παρακολουθήσει το θέαμα. 

Ουσιαστικά το μόνο που μπορεί να γίνει πλέον, εφόσον υπάρχουν τα αρχεία, θα ήταν να αναφερθεί ως λάθος η εκτίμηση του 1952 ότι κάτω από το σπίτι του παππού μου και των υπολοίπων σπιτιών που συνενώθηκαν για να χτιστεί η πολυκατοικία της Πλατείας Ιπποδρομίου 21, ότι τα αρχαία εκείνα δεν ήταν αρχαιολογικής αξίας και σημασίας. Και σας εξηγώ παρακάτω το γιατί. 

Παραθέτω μία κάτοψη του ιπποδρόμου με την θέση του θεωρείου. Από ότι καταλαβαίνετε υπήρχαν σημαντικά αρχαία εκεί και κακώς τα έσπασαν για να καθαρίσουν τον χώρο για να χτιστεί η πολυκατοικία. 

 

Ηράκλειο 10-2-2020

 

Αξιότιμοι κύριοι υπέύθυνοι,

 

                                                 Με βάση τα στοιχεία κα τις νέες απεικονίσεις που βρίσκονται στην ιστοσελίδα

https://parallaximag.gr/thessaloniki/to-krymmeno-mystiko-tis-gounari-pou-prepei-na-anakalypseis

 και ως πάλαι ποτέ η μόνη γνωρίζουσα τις λεπτομέρειες του παλαιου και μεγαλυτέρου εδαφοκτήτη της πολυκατοικίας της οδού Πλατείας Ιπποδρομίου 21, στον ιστορικο Ιππόδρομο, διαπίστωσα ένα πιθανό λάθος στην αρχαιολογική εκτίμηση που έγινε για το κτίσιμο της εν λόγω πολυκατοικίας.

 

                                                  Η οικοδομη αυτή πήρε οικοδομική άδεια από την πολεοδομία το 1962. Ο κύριος κ μεγαλύτερος εδαφοκτήτης των οικοπεδων που συνενώθηκαν ήταν ο παππούς μου Πέτρος Βαλμάς του Θωμά. Κατείχε το δίπατο σπίτι,με κατάστημα φούρνο στο ισόγειο, το οποίο είχε πρόσοψη επί της πλατείας Ιπποδρομίου. Όταν δόθηκε ως αντιπαροχή και έγινε το γκρέμισμα αυτού αλλά και των άλλων πίσω κτισμάτων (αυθαίρετα εκείνα κυρίως) ανακαλύφθηκε ένα τμήμα των αρχαίων του Ιπποδρόμου.  Φυσικά κλήθηκε η αρχαιολογική υπηρεσία, η οποία αποφάνθηκε ότι το τμήμα εκείνο ήταν κερκίδες του ρωμαικού ιπποδρόμου και από κάτω στοές οι οποίες χρησίμευαν για να βγαινουν στην αρένα οι μονομάχοι και τα άρματα.  Κοιτάζοντας όμως για ακομα μια φορά την νέα μακέτα αναπάραστης που βρήκα σε αυτήν την ιστοσελίδα, έχω να παρατηρήσω το εξής. Τις πληροφορίες αυτές μου τις μετέφερε ο πατέρας μου Σπυρίδων Βαλμάς, που ως νέο παλληκάρι βρισκόταν τότε συχνά και επέβλεπε τις εργασίες ανοικοδόμησης για λογαριασμό της οικογενείας.  Όμως η σωστη τοποθέτηση της διπλης αυτης οικοδομής (η οποία βρίσκεται κολλημένη με το ψυχιατρικό τμήμα του νοσοκομείου ΑΧΕΠΑ, στην συμβολη Πλατείας Ιπποδρομίου και Αλεξάνδρου Σβώλου) είναι πάνω από το τμήμα της αρένας μπροστά από το αυτοκρατορικό θεωρείο. Ασφαλώς και κάτω από την αρένα περνούσαν και άλλες στοές ,όμως κάτω από την οικοδομή δεν βρισκόταν κερκίδες. Μόνο στοές. Φυσικά μπορεί όπως γκρεμίστηκαν οι κερκίδες  κατά τη διάρκεια των αιώνων και αργότερα πάρθηκαν από κατοίκους οι πέτρες τους για να χτιστούν σπίτια, κάποια σπασμένα κομμάτια να βρέθηκαν και κάτω από το δίπατο σπίτι που ανήκε στην οικογένεια του παππού μου και δόθηκε αντιπαροχη. Αλλά δεν θεωρώ ότι εκεί ήταν η αρχική τους θέση. Ισως αυτη η πιθανή λάθος εκτίμηση έγινε και λόγω του ότι στην αυλή της πολυκατοικίας αυτής, βρισκόταν σπάραχνα από εκείνα τα αρχαία που ενώνονταν με το αυτοκρατορικό θεωρείο. Ομως αυτά ήταν πίσω από τα όρια της πολυκατοικίας μας. Σε μια κοινή αυλή με τις υπόλοιπες οικοδομές που έχουν είσοδο στην οδό Αλεξάνδρου Σβώλου κσι φτάνουν μέχρι την Δημητρίου Γουναρη την γωνία.

                                                 Το χτίσιμο της οικοδομης μας   ξεκίνησε το 1952, όποτε κάπου εκεί ,σ.εκείνα τα χρόνια, θα υπάρχει, ο φάκελος με την αρχαιολογική εκείνη εκτίμηση, και μετά από 10 χρόνια αποπερατώθηκε η οικοδομή.  Βέβαια είναι μια λεπτομέρεια κ ίσως και να την χαρακτηρίσετε ασήμαντη, αλλά εγώ αισθάνθηκα υποχρέωση να  σας την αναφέρω, εφόσον την διαπίστωσα.  Ο θυρωρός της Α σκάλας της εν λόγω οικοδομής έχει κλειδιά της εσωτερικής αυλής και μπορείτε να του ζητησετε να σας ανοίξει, αν θεωρήσετε αναγκαία μια αυτοψία. Ατυχώς μερικά από τα κατώτερα τμήματα των αρχαίων αυτών έχουν ασβεστωθεί τα τελευταία χρόνια.

                                                 Αν πάλι δεν μπορέσετε να τα επισκεφθείτε έχω εγώ κάποιες φωτογραφίες που έχω τραβήξει το 2013, αν θα σας φαινόταν χρήσιμες.  Ήθελα απλά αν κάποτε κάποιος ιστορικός ή συγγραφέας ανατρέξει στα αρχεία σας ή ζητήσει πληροφορίες για το συγκεκριμένο χώρο, να είναι σωστές αυτές που θα του δωθούν. Ατυχώς δεν βρίσκομαι στη Θεσσαλονίκη, για να σας έδινα από κοντά αυτές τις πληροφορίες.  Εκείνο το οποίο θυμόαν ο πατέρας μου ήταν ότι οι κερκίδες ήταν όρθιες, κάθετες, και δεν εξαπλωνόταν σε μεγάλη έκταση.  Αυτό είχε ακούσει να λένε οι αρχαιολόγοι. Επίσης να σημειώσω ότι η οικοδομή βγήκε πιο μπροστά, δηλαδή υπερέβει τα όρια του παλιού δίπατου σπιτιού, προς την Πλατεία και αγοράστηκαν νομίμως και οι προβλεπόμενες προσκυρώσεις.

                                             Τέλος σας επισυνάπτω και μία εικόνα με την θέση στην οποία εκτιμώ ότι καταλαμβάνει η σημερινη πολυκατοικία, το ψυχιατρικο κατάστημα του ΑΧΕΠΑ και οι πίσω πολυκατοικίες. Η τότε αρχαιολογική υπηρεσία θεώρησε άνευ σημασίας τα υπολείμματα αυτά του ιπποδρόμου και έδωσε την άδεια στον εργολάβο να σπάσει τις αρχαίες στοές και να καθαρίσει τον χώρο, πάνω στον οποίο ανεγέρθηκε η οικοδομή αυτή. Γι αυτό και τα μόνα εναπομείναντα υπολείμματα βρίσκονται μέσα στην εσωτερική αυλή. Εύχομαι να σας φανούν κατά κάποιο τρόπο χρήσιμες οι πληροφορίες μου.

 

 

                                               Σας ευχαριστώ πολύ,

                                         Διατελώ μετά πάσης τιμής,

                                        Βαλμά Βενετία του Σπυρίδωνος

Να σας προτείνω να διαβάσετε το άρθρο στο οποίο αναφέρομαι και είναι πολύ κατατοπιστικό.

https://parallaximag.gr/to-krymmeno-mystiko-tis-gounari-pou-prepei-na-anakalypseis-63993

Να σημειώσω τέλος, ότι ο ιππόδρομος της Θεσσαλονίκης χρησιμοποιούνταν και μέχρι τον 6ο αιώνα μ.Χ. όπως αναφέρεται στο δημοσίευμα και σύμφωνα με την "Απόκρυφη Ιστορία" του Προκοπίου, η πρώτη κυρία της αυτοκράτειρας Θεοδώρας, η Αντωνίνα, χόρευε στον ιππόδρομο τον 6ο αι μ.Χ. πριν φυσικά γίνει η πρώτη κυρία της αυτοκρατορικής αυλής. Γεγονός που ανατρέπει την αναφορά στην Ϊστορία της Θεσσαλονίκης", του Βακαλόπουλου τον ισχυρισμό ότι ο ιππόδρομος εγκαταλείφθηκε τον 4ο αι μ.Χ. μετά την σφαγή των Θεσσαλονικέων σε αυτόν το 390 μ.Χ., γιατί υπήρχαν χωροχρονικές εμφανίσεις (κοινώς φαντάσματα και λοιπά φαινόμενα περίεργα).

Η στήλη του αιμορραγόντος λίθου που δημιουργήθηκε ασφαλώς και υπήρχε, κατά τους τελευταίους αιώνες "ζωής" του ρωμαϊκού ιπποδρόμου και αναλογιζόμενη το πως δημιουργήθηκε, αντιλαμβάνομαι ότι για την χρονικη περίοδο μετά την σφαγή του 390 μ.Χ. οι πόρτες του ιππόδρομου , ή τουλάχιστον εκείνη προς την παραλία έπρεπε να έμενε ανοιχτή. Οι συγγενείς των σφαγιασθέντων, ως διαμαρτηρία και μνήμη, περνώντας από την παραλία, έπερναν βότσαλα από την τότε άμμο και χάραζαν επάνω το όνομα του σφαγιεσθέντος συγγενή του και τα εναπόθεταν εκεί που στοιβάχθηκαν οι νεκροί πριν μεταφερθούν για ταφή στην οδό Μοναστηρίου (όπου και εβρέθησαν κατά την ανασκαφή για τα έργα κατασκευής του Μετρό) και δημιουργήθηκε μία στήλη από όλα αυτά τα βότσαλα. 

Στο σημείο που βρίσκεται σήμερα το κέντρο Ιστορίας Θεσσαλονίκης, εντός του νοτίου τμήματος του παλιού ιπποδρόμου και η στήλη αυτή από τα βότσαλα βαφόταν για κάποιες στιγμές κόκκινη, κάθε χρόνο στην επέτειο της σφαγής και πήρε το όνομα "αιμορραγών λίθος" και τμήμα της επέζησε μέχρι και τον 20ο αι που οικοδομήθηκε σε αυτή τη θέση ένα σπίτι.