ΕΛΛΗΝΟΠΕΡΑΜΑΤΑ ή αλλιώς Λινοπεράματα- Ηφαίστειο και Κοιτίδα του ανθρώπινου πολιτισμού
Τι είναι λοιπόν αυτό το μυτερό βουνό που μοιάζει με κώνο ηφαιστείου και όλοι βλέπουμε όταν βρισκόμαστε στην παραλιακή οδό του Ηρακλείου; Είναι το οροπέδιο του Στρούμπουλα.
Και όμως είναι κώνος Ηφαιστείου. Που έχει εκραγεί σε άγνωστο σε μας χρονικό σημείο. Η μεγαλύτερη μαρτυρία του είναι ίσως οι ελαφρόπετρες που βρίσκονται σε παραλία μετά από εκείνη του Φόδελε, στην παραλία του Κορακιά, αλλά η πιο σίγουρη μαρτυρία είναι τα ηφαιστειακά πετρώματα τα οποία βρέθηκαν ανάμεσα σε φλέβες χαλαζία στην περιοχή της Παντάνασσας (Φασουλάς 2001).
Τα ηφαιστειακά πετρώματα ευρίσκομενα χαρακτηριστικά σε περιοχές ρηγμάτων της Ελλάδας που έχουν δώσει και μεγάλους σεισμούς τα τελευταία 50 χρόνια, είναι πετρώματα που σχηματίστηκαν μετά από ηφαιστειακή δραστηριότητα (ηφαιστεικές εκρήξεις). Πρόκειται για το μάγμα (λάβα) που βγαίνει από το ηφαίστειο και ψύχεται και σταθεροποιείται (εξαιτίας της διαφοράς θερμοκρασίας) πάνω στην επιφάνεια της γης.
Η ελαφρόπτερα δημιουργείται όταν κρυώνει κατά το κοινώς λεγόμενο το ηφαιστειακό υλικό που εκρήγνυται με τη λάβα. Είναι ένα καυτό συμπιεσμένο πέτρωμα που συμπαρασύρεται με τη λάβα, και καθώς ψύχεται διαχωρίζεται από αυτήν και αποσυμπιέζεται αποκτώντας την γνωστή μορφή της κίσσηρης, όπως αλλιώς ονομάζεται η ελαφρόπετρα.
Σε μια άλλη παραλία πάλι, πιο δίπλα από αυτήν που ονομάζεται "Καλό χωράφι", βρέθηκαν εργαλεία από κόκκαλα ζώων που κατασκεύαζαν οι πρώτοι άνθρωποι και διάφορα άλλα ευρήματα, που βεβαιώνουν ότι εκεί ζούσαν άνθρωποι ήδη από την εποχή των παγετώνων, την εποχή του Πλειστόκαινου, το οποίο προηγείται του Ολόκαινου. Άρα η θεωρία ότι ο πρώτος άνθρωπος στην Ευρώπη και αρχαιότερος, ήταν ο αρχάνθρωπος του σπηλαιου των Πετραλώνων (περίπου 900.000 π.Χ) βρίσκει τις αμφιβολίες της. Είναι όμως εκείνος σίγουρα ο πρώτος homo Sapiens.
O αρχάνθρωπος πάλι του καλού χωραφιού είναι αρχαιότερος. Για να επιβιώσουν την τελευταία περίοδο των παγετώνων όπου η θερμοκρασία κειμαίνονταν περίπου στους 7 βαθμούς Κελσίου κάτω από το μηδέν, μπήκαν οι άνθρωποι εκείνοι στις σπηλιές για να προστατευτούν από το κρύο.
Εφόσον ο πρώτος άνθρωπος κατά την χριστιανική θρησκεία εμφανίστηκε στην Μεσοποταμία, πέρασε στις ανατολικές πλευρές του Αιγαίου και την Κρήτη, όταν ακόμα τα τμήματα της ξηράς ανάμεσα στην Μικρά Ασία και την Ευρώπη ήταν περισσότερα, καθώς μετασχηματιζόταν και διευκόλυναν την μετακίνησή του. Και αργότερα να περάσει στα άλλα τμήματα της χώρας, ταξιδεύντας προς τον Βορρά.
Δεν ξέρουμε αν οι αρχάνθρωποι αυτοί ήταν μάρτυρες της έκρηξης του Στρούμπουλα ή όχι. Σϊγουρα όμως ήταν αυτοί οι ίδιοι οι παγετώνες που απέκοψαν και παρέσυραν τα ηφαιστειακά πετρώματα από τους πρόποδες του Στρούμπουλα στα τριγύρω μέρη, ακόμα και χιλιόμετρα μακριά. Οι ελαφρόπετρες θα μπορούσαν να προέρχονται από εκεί ή από την ηφαιστειογνη δραστηριότητα της Σαντορίνης. (Αναμένεται ραδιοχρονολόγηση).
Καθώς το πλειστόκαινο τελειώνει γύρω στα 11.000 χρόνια π.Χ. και τα ιστορικά χρόνια ξεκινούν γύρω στα 10.000 χρόνια π.Χ. μέχρι σήμερα, η έκρηξη του Στρούμπουλα, τοποθετείται στα προϊστορικά χρόνια. Και δεν θεωρείται ενεργό πλέον ηφαίστειο, καθώς δεν έχει εκραγεί κατά την διάρκεια των ιστορικών χρόνων.
Και ενώ δεν είναι ηφαίστειο το άλλο βουνό του Ηρακλείου, ο "Γιούχτας", όμως έχει διέξοδο αερίου, αυτό του "θείου" (S), στην σύραγγα του "Μυριστή", όπως ονομάζεται, όπου και το παραξενο φαινόμενο μετά τον σεισμό του 1856 (βλέπε βιβλίο "Το Ξέσπασμα", https://rbooks.gr/book/%CF%84%CE%BF+%CE%BE%CE%AD%CF%83%CF%80%CE%B1%CF%83%CE%BC%CE%B1+%28%CF%83%CF%84%CE%B1+%CF%8C%CF%81%CE%B9%CE%B1+%CF%84%CE%BF%CF%85+%CE%BC%CF%8D%CE%B8%CE%BF%CF%85%29).
Ονομάζεται δε Μυριστής, καθώς μυρίζει το θειάφι το οποίο αναβλύζει κατά διαστήματα, και το οποίο μαρτυρά την ύπαρξη ηφαιστειακής δραστηριότητας.
Που βρίσκεται ;
ΕΛΛΗΝΟΠΕΡΑΜΑΤΑ ή ΛΙΝΟΠΕΡΑΜΑΤΑ
Είναι η παραθαλάσσια περιοχή στον δήμο Μαλεβιζίου, 8 χλμ. δυτικά του Ηρακλείου, μετά την παραλία της Αμμουδάρας, και οι ντόπιοι την λένε και Λινοπεράματα. Εκεί λειτουργεί και το υδροηλεκτρικό εργοστάσιο της ΔΕΗ. Γνωστό ως και ΑΗΣ (ατμο-ηλεκτρικός σταθμός) Λινοπεραμάτων. Εκεί το 2019 σημειώθηκε βλάβη-εκρηξη σε παλιό μετασχηματιστή, ο οποίος βρισκόταν εκτός λειτουργίας και δημιουργήθηκε μπλακ αουτ σε όλο το νησί για λίγες ώρες. Είναι δυτικά των εκβολών του Αλμυρού ποταμού, και ξεκινάει από τον Γιόφυρο ποταμό, και το Παγκρήτιο στάδιο. Ονομάστηκε ελληνοπεράματα ,που σημαίνει Ελλήνων πέρασμα, ακριβώς επειδή από εκεί πέρασαν οι Έλληνες, οι βυζαντινοί, για να απελευθερώσουν την πόλη του Χάνδακα από τους άραβες, που την είχαν κατακτήσει. Ο όρος Λινοπεράματα αποτελεί παράφραση του όρου Ελληνοπεράματα.
Πίσω από τα Ελληνοπεράματα βλέπουμε το οροπέδιο του Στρούμπουλα, με το δάσος του Κέρη, το φαράγγι και την πηγή του Αλμυρού ποταμού. Πάνω από τα υψώματα φαίνεται πανοραμικά η περιοχή των Ελληνοπεραμάτων.
Τέλος στην περιοχή αυτή, στα δυτικά του Ηρακλείου, αποβιβάστηκε ο βυζαντινός αυτοκράτορας Νικηφόρος Φωκάς με τα στρατεύματα του, στην προσπάθεια του να ανακαταλάβει την Κρήτη από τους Άραβες (γι αυτό και ο όρος "Ελλήνων Περάματα", δηλαδή των Ελλήνων Βυζαντινών το πέρασμα που ήρθε για να τους απελευθερώσει από τους Άραβες, και ο όρος Ελληνοπεράματα, παραφράστηκε σε "Λινοπεράματα").
Πέραν από το κωνικό σχήμα του βουνού και τα ηφαιστειακά πετρώματα, υπάρχει ακόμα κάτι αξιοσημείωτο. Ο ορεινός τούτος όγκος αναφέρεται στην ιστορική συνθήκη που υπέγραψε ο Αλέξιος Καλλέργης με την Ενετική δημοκρατία. Όπως αναφέρονται στα κρητικά χρονικά, στον τόμο 22, του 1970, οι Ενετοί ονόμασαν το όρος Στρόμπολι, γιατί τους θύμιζε ακριβώς το Στρόμπολι, το μικρό νησί στην Ιταλία, όπου όμως σε αυτό υπάρχει ενεργό ηφαίστειο έως τις μέρες μας. Προφανώς και δεν ήταν τυχαία η ονοματοδοσία η οποία παραφράστηκε στην σημερινή ονομασία "Στρούμπουλας".
Ο Στρούμπουλας έχει καρστικά πετρώματα, τα οποία μπορούν να διαλυθούν και να παρασυρθούν από το νερό. Και αυτά τα πετρώματα ευνοούν την εναπόθεση της αφρικανικής σκόνης για να δημιουργεί ο σχηματισμός μπροστά του η terra rosa. 700 τόνοι αφρικανικής σκόνης μεταφέρονται ετησίως και από αυτό σχηματίστηκε ένας ορθόγωνιος παραλληλόγραμμος ορεινός όγκος, ο οποίος αποτελείται από κοκκινόχωμα, όπως αυτό φαίνεται στην τομή των μεταλλείων που υπάρχουν στην επαρχιακή οδό Τυλίσσου-Ανωγείων, στην στροφή πριν το χωριό Τύλισσος, και βρίσκεται μπροστά από τον Στρούμπουλα. Το κοκκινόχωμα, όπως απέδειξαν ερευνητές υπό την Άννα Αβίλα του Κέντρου Οικολογικής Έρευνας του Αυτόνομου Πανεπιστημίου της Βαρκελώνης, που δημοσίευσαν τη σχετική εργασία στο επιστημονικό περιοδικό «Quaternary Science Reviews», δεν είναι παρά η εναπόθεση αφρικανικής σκόνης πριν από 10.000 με 25.000 χρόνια πριν.
Αυτός ο ορεινός όγκος που δημιουργήθηκε αποτελεί και το φυσικό ανάχωμα για την λάβα και έκανε έτσι ασφαλή την περιοχή της Τυλίσσου, για να κατοικηθεί από τα μινωϊκά χρόνια, όπου και το θερινό "βουνίσιο" ανάκτορο του βασιλιά Μίνωα.
Ο ορεινός όγκος μπροστά από τον Στρούμπουλα που σχηματίστηκε με την εναπόθεση της αφρικανικής σκόνης (terra rosa).
Παραπομπές:
Λινοπεράματα Ηρακλείου, https://buk.gr/el/poli-perioxi/linoperamata
Το ατύχημα στον ΑΗΣ Λινοπεραμάτων το 2019, https://www.neakriti.gr/article/kriti/irakleio/1539388/blak-aout-to-reuma-irthe-i-anisuhia-menei/
Η περιβαλλοντική επιβάρυνση στην περιοχή των Λινοπεραμάτων.
Το οροπέδιο Στρούμπουλα και το δάσος του Κέρη, https://www.google.com/maps/place/%CE%91%CE%BB%CE%BC%CF%85%CF%81%CE%BF%CF%8D+%CE%A0%CE%BF%CF%84%CE%B1%CE%BC%CE%BF%CF%8D+-+%CE%9A%CE%AD%CF%81%CE%B7%CF%82,+%CE%9C%CE%B1%CE%BB%CE%B5%CE%B2%CE%AF%CE%B6%CE%B9/@35.3342448,25.007794,15z/data=!4m5!3m4!1s0x149a56905c7c50bd:0x771c7b397eea60d6!8m2!3d35.3336827!4d25.016942
Η περιοχή των Ελληνοπεραμάτων,
Ο Στρούμπουλας (wikipedia) https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A3%CF%84%CF%81%CE%BF%CF%8D%CE%BC%CF%80%CE%BF%CF%85%CE%BB%CE%B1%CF%82
και το Στρόμπολι
https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A3%CF%84%CF%81%CF%8C%CE%BC%CF%80%CE%BF%CE%BB%CE%B9
Πως δημιουργείται το κοκκινόχωμα
https://www.meteo24news.gr/2012/03/to-kokkinoxoma-irthe-apo-tin-saxara.html
https://www.tovima.gr/2010/11/29/science/to-kokkinoxwma-stin-ellada-irthe-prin-apo-xiliades-xronia/
Η ελαφρόπετρα (κίσσηρη)
https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9A%CE%AF%CF%83%CF%83%CE%B7%CF%81%CE%B7
Χαράλαμπος Φασουλάς
Οδηγός υπαίθρου για την γεωλογία της Κρήτης
Ηράκλειο 2001
Ελευθέριος Πλατάκης
Σπήλαια και άλλαι καρστικαί μορφαί της Κρήτης
τόμος Α και Β
Ηράκλειο 1975
Κρητικά χρονικά
τόμος 22, 1970
Η συνθήκη του Αλεξίου Καλλέργη
Καρστική διάβρωση
https://eclass.aegean.gr/modules/document/file.php/GEO340/09%20A%20%CE%A6%CE%A5%CE%A3%CE%99%CE%9A%CE%97%20%CE%93%CE%95%CE%A9%CE%93%CE%A1%CE%91%CE%A6%CE%99%CE%91%20-%20%CE%9A%CE%B1%CF%81%CF%83%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%B7%20%CE%93%CE%B5%CF%89%CE%BC%CE%BF%CF%81%CF%86%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%B9%CE%B1%2014-12-2020.pdf
ανακτήθηκε από το διαδίκτυο την 21/6/2022
Ηφαιστειακά πετρώματα
https://el.green-ecolog.com/15336854-volcanic-rocks-types-and-characteristics
https://anelixi2020.org/kathara-ylika-kai-technologies/kathara-ulika-kai-texnologies-ulika-tis-gis-petromata-purigeni-petromata/
ανακτήθηκε από το διαδίκτυο την 21/6/2022
Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης,
Τμήμα Ιστορίας- Αρχαιολογίας,
Μεταπτυχιακή εργασία της Λουκίας Παναγή
με θέμα "Η ανακατάληψη της Κρήτης από τον Νικηφόρο Φωκά (961)"
Θεσσαλονίκη 2009, σελ 42
http://ikee.lib.auth.gr/record/113686/files/Binder1.pdf
ανακτήθηκε από το διαδίκτυο την 21/6/2022
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου